3-mavzu: C++ dasturlash tiliga va muhiti. Dastur interfeysi. Dastur strukturasi. Dastur elementlari. Reja

2. O`zgaruvchilar turi 
O`zgaruvchan nuqta raqami quyida berilgan:ko`rinishi va izohli ko`rinish. Ular 
quydagicha ajratiladi : 
(i) o`zgarmas (ii) ikkilik 
(i) o`zgaruvchan ma`lumot turi 
O‘nlik shakli. Bunda bundagi o`zgaruvchan nuqta ichida o`nlik nuqta mavjud. 
Sonda ajralmas qiymat bo`lgan holda ham o`nlik qiymat ko`rsatilishi lozim. Bu 
sonlar o`lchov, og`irlik, yuza, masofada qo`llaniladi.
O`nlik shakldagi o`zgarmas nuqta raqamlariga misollar : 
1345,89 
-4917,37 
336,0 
0.006 
O‘nlik shaklidagi asossiz o`zgaruchi nuqtali sonlarga misollar: 
5,237.58 (vergul mumkin emas) 
- 54 (kasr nuqtasi mumkin emas) 
Izohli shakl. C ++ da o`zgaruvchi nuqta sonini ifodalashning yana bir yo‘li 
izohli shakldir. Bu shaklda son ikki qismga ajratilgan : mantis va namuna. Mantis 
o‘nlik shaklidagi o`zgaruvchi nuqta sonidir. Namuna butun son (belgilangan yoki 
belgilanmagan )ga ergashgan holda 'e' harfi bilan boshlanadi. Misol uchun, 
o`zgaruvchi nuqta soni 9325,5 bo`lsa 9,3255 x 10 shaklida yoziladi. Izohli shaklda 
o`nlik sistemaning 10 asosi e yoki E bilan o`zgartiriladi. Shunday ekan, 9,3255 x 
10.3 9,3255 e 3 shaklida yoziladi.
Izohli shakldagi asosli o`zgaruvchi nuqta soniga misollar : 
594,15 e 07 
6.017 e -15 
- 15,65 e 23 
9
J.B.Dixit. Fundamentalsofcomputer programmingandInformation texnology. India. 2009 (202- 203 betlar), 

---

76.00825 e + 8 
Izohli shakldagi asossiz o`zgaruvchi nuqta soniga misollar : 
5,047 e 1,5 (namunada kasr nuqtasi mavjud) 
- 73,19 e (namunada hech qanday bir xonali son yo`q)
10
Butun sonlar ustidagi o`zgarmas nuqta sonlarining avzalliklari quyidagilar : 
(i) Bular butun sonlarning o‘rtasidagi qiymatlarni namoyish etadi. 
(i) Bular ijobiy va salbiy qiymatlarning ancha kattaroq qatorlarini namoyish etadi.
O`zgaruvchi-nuqta raqamlaridan foydalanishning eng asosiy kamchiligi bu 
ushbu sonlar ustidagi amallar butun son amallariga qaraganda sekin ekanliginidir. 
Shunday qilib, hisoblash vaqti o`zgaruvchi-nuqta sonlariga qaraganda ko`proqdir. 
(ii) Ikkilik ma`lumot turi. Ikkilik so`zi ikki aniqlik o`zgaruvchan nuqtasini 
bildiradi. Aniqlik ma`nosi – o`nlik nuqtadan keying bir xonali raqamlardir. Bundan 
tashqari o`zgaruvchi nuqta sonidan foydalanish uchun ham ishlatilinadi. 
O`zgaruvchi nuqta sonlarini kattaroq hajmda ko`rsatish imkoniga ham ega. 
O`zgaruvchini yozganga qaraganda ikki baravar ko`proq hotirani band etadi. 
O`zgaruvchi turi juda kichik yoki aniqlik yetarli bo`lmagan holatda qo`llaniladi.
Ikkilik ma`lumot turi o`zgaruvchi ma`lumot turiga qaraganda ancha kattaroq va 
sekinroqdir. Shunday ekan C++ dasturida qiymatlarni saqlash uchun eng kichik 
o`zgaruvchi turini qo`llash lozim.