3-mavzu: Ish haqi va jon boshiga to’g’ri keladigan daromadlar bo’yicha taqsimlanishni modellashtirish (seminar) Amaliy dars

3-mavzu: Ish haqi va jon boshiga to’g’ri keladigan daromadlar bo’yicha taqsimlanishni modellashtirish (seminar)


Amaliy dars
1-masala. Mintaqa bo'yicha quyidagi ma'lumotlar mavjud: Ko'rsatkich, Bazis yili, Ma'lumot yili va O'rtacha yillik aholi soni:

Ko’rsatkich	Bazis yili	Ma'lumot yili
Oʻrtacha yillik aholi soni, million kishi	12,2	12,1
Iqtisodiyotda band bo'lganlar soni, million kishi	5,7	5,6
Naqd pul daromadlari, milliard so’m, jami	75,2	134,8
shu jumladan ish haqi, milliard so’m	28,5	54,9
Naqd pul xarajatlari, milliard so’m, jami	72,6	131,7
shu jumladan majburiy to'lovlar va badallarni to'lash	4,5	9,5
Yashash ish haqi (jon boshiga oyiga), so’m
Iste'mol narxlari indeksi	1,000	1,700
Aholi jon boshiga oʻrtacha daromadning yashash minimumiga nisbati	3.2	4.9

Quyidagilarni aniqlang:
1) so'mning sotib olish qobiliyati indeksi;
2) aholining ixtiyoridagi real pul daromadlari indeksi;
3) aholi jon boshiga o'rtacha daromad, uning yashash minimumi bilan bog'liqligi;
4) aholi jon boshiga real daromadlar indeksi;
5) nominal va real ish haqi indekslari.
Yechim.
1) so'mning sotib olish qobiliyati indeksi:

= 0,588 yoki 58,8%

2) Aholi ixtiyoridagi real pul daromadlari indeksi:

Ixtiyoriy pul daromadlari (РДД) joriy yildagi pul daromadlaridan majburiy to'lovlar va badallarni olib tashlagan holda aniqlanadi.

РДД₀ = 75,2 – 4,5 = 70,7 mlrd. so'm.
РДД₁ = 134,8 – 9,5 = 125,3 mlrd. so'm.
= 1,043 yoki 104,3 %.
3) aholi jon boshiga oʻrtacha daromad:
= 5,8 ming. so’m. /kishi.
= 10,4 ming. so’m. /kishi.
Aholi jon boshiga oʻrtacha daromadning yashash minimumiga nisbati:
bazisli davr - = 1,8; hisobot davri - = 2,1;
bu erda maxraj yashash minimumi (yillik jon boshiga):
3,2 =  ; 4,9 = 
4) Aholi jon boshiga oʻrtacha real daromadlar indeksi:
= 1,051 yoki 105,1 %.
5) Nominal ish haqi indeksi:
= 1,961 yoki 196,1 %.
Haqiqiy ish haqi indeksi: 1,961 * 0,588 = 1,153
= 1,153 yoki 115,3 %.
Xulosa.
Hisobot davrida so’mning xarid qobiliyati darajasi bazisning 58,8% ni tashkil etdi, ya'ni so’mning xarid qobiliyati 41,2% ga kamaydi. Shu sababli, hisobot davrida aholining ixtiyoridagi real pul daromadlarining o'sishi bazisli ko'rsatkichga nisbatan bor-yo'g'i 4,3% ni tashkil etdi, garchi nominal pul daromadlari 177,2% ga (125,3/70,7) o'sgan bo’lsada. Aholi jon boshiga real daromadlarning o'sishi 5,1% ni tashkil etdi, jon boshiga o'rtacha nominal daromad esa 179,3% ga oshdi (10,4 / 5,8). Aholi jon boshiga oʻrtacha real daromadlarning oʻsishi aholining real mavjud pul daromadlarining oʻsishidan birmuncha yuqori boʻlib, bu mintaqa aholisining kamayishi bilan bogʻliq. Shuningdek, aholi jon boshiga oʻrtacha daromadning yashash minimumi bilan nisbati 1,8 dan 2,1 gacha oʻzgargan va real ish haqi 15,3 foizga oshgan.


2-masala. Detsil daromadlarini differentsiyalanish koeffisientini hisoblash.
2021 yil uchun O’zbekiston aholisining o'rtacha jon boshiga pul daromadlari bo'yicha taqsimlanishi to'g'risida ma'lumotlar mavjud.