3-mavzu. Mahsulot sifatini boshqarish mezonlari Reja: Mahsulot sifatini boshqarish mezonlari

э 
- маҳсулотдан фойдаланишдаги харажатлар. 
 
 
Сифатнинг интеграл кўрсаткичи фойдали хусусиятлар ўсиши (Э ўсиши) га ҳам, 
фойдали хусусиятлар ўсишига сарфланадиган харажатлар ўзгариши (З
с 
+ З
э
ўсиши) га ҳам 
сезгирлик билан жавоб беради. 
Одатда сифатнинг интеграл кўрсаткичи вақт ўтиши билан катталашади, чунки маҳсулотнинг 
хусусиятлари техникавий такомиллаштириш ва замонавийлаштирилиши туфайли яхшиланади, 
харажатлар эса маҳсулотни ишлаб чиқариш ва ундан фойдаланиш пайтида иш унумдорлиги ўсиши 
ҳисобига камаяди. 
Лекин амалда сифатнинг интеграл кўрсаткичи ўсиши тўхтаб қолиши ѐқи ундан ҳам ѐмон 
ҳолларда пасайиб кетиши кузатилади.

---

Бундай ҳодиса қуйидаги икки ҳолда рўй бўлади: 

фойдали хусусиятлар яхшиланишидан ҳосил бўлган самара тегишли харажатлардан камроқ 
ўсади; 

фойдали хусусиятлар ўзгармайди, харажатлар эса ишлаб чиқариш кўрсаткичлари ва 
маҳсулотдан фойдаланиш ѐмонлашиши ҳисобига ошади. 
Табиийки, сифатнинг интеграл кўрсаткичи камайишига йўл қўйиб бўлмайди. Агар шундай 
бўлиб қолса, ишлаб чиқариш учун меҳнат, материал ва энергияни камроқ сарфлаб истеъмолчи 
эҳтиѐжларини тўла қондирадиган, замонавийлаштирилган ѐки янги маҳсулот ишлаб чиқаришни 
таъминлайдиган технологияни юқорироқ даражага кўтариш керак бўлади. Бу ҳолда сифатнинг 
интеграл курсаткичи ҳам юқорига қараб кўтарила бошлайди. 
 
Маҳсулот сифатининг метрологик таъминоти 
Юқорида таъкидланганидек, маҳсулот сифати - унинг вазифасига мувофиқ маълум 
эҳтиѐжларни қондириш қобилиятини берадиган хусусиятлар мажмуасидир. Маҳсулот 
сифатини баҳолаш учун кўрсатилган хусусиятлар тавсифини баҳолаш керак бўлади, яъни 
маҳсулот хусусиятлари ҳақида ўлчаш маълумотига эга бўлиш керак. 
Ўлчаш маълумоти юқори аниқликни таъминлаш, мамлакатда ўлчаш бирлилигини 
таъминлаш тизими ва шароитларни яратиш, ўлчаш воситаларининг ўлчаш 
маълумотининг кафолатли аниқлигини берадиган, ишлатиш муддатларини аниқлаш 
ҳамда ўлчаш муаммоси билан боғлиқ барча ташкилий-меъѐрий ва ҳуқуқий масалаларни 
ечиш метрологик таъминот тизимигга юклатилган.