3-мавзу. Мантиқий боғловчилар. (2 соат) Режа: Мулоҳаза тушунчаси

4. Импликация амали. Қуйидаги мураккаб мулоҳазаларни кўрайлик:
1) “Агар 25 = 10 бўлса, у ҳолда 67=42 бўлади”, 2) “Агар 30 сони 5 га бўлинса, у ҳолда 5 жуфтдир”, 3) “Агар 3=5 бўлса, у ҳолда 15=17”, 4) “Агар 43=13 бўлса, у ҳолда 9+3=12”. Бу мулоҳазаларнинг ҳаммаси ҳам 2 та элементар мулоҳазалардан “агар....., у ҳолда......” боғловчи ёрдамида тузилган. Бу боғловчи мулоҳазалар мантиқининг импликация (лотинча implicatio - зич боғлайман сўзидан) амалига тўғри келади. Импликация амалини  кўринишида белгилаймиз.
5-таъриф. Икки ва мулоҳазаларнинг импликацияси деб шундай мулоҳазага айтиладики, у фақат чин ва ёлғон бўлгандагина ёлғон бўлиб, қолган ҳамма ҳолларда чиндир.
“ ” мулоҳаза “агар , у ҳолда ” деб ўқилади. Импликация таърифини қуйидаги чинлик жадвали кўринишида ёзиш мумкин:

ч	ч	Ч
ч	ё	Ё
ё	ч	Ч
ё	ё	Ч

Чинлик жадвалидан кўринадики, юқоридаги мулоҳазаларнинг иккинчиси ёлғон бўлиб, қолганлари чиндир. “ ” импликация мулоҳаза асос (шарт, гипотеза, далил) ва у мулоҳаза эса бу асоснинг оқибати деб аталади. Импликация чинлик жадвалининг охирги иккита сатри шуни кўрсатадики, ёлғон асосдан чин хулоса ҳам, ёлғон хулоса ҳам келиб чиқар экан, бошқача қилиб айтганда “ёлғондан ҳар бир нарсани кутиш мумкин”.

Импликация мулоҳазалар мантиқининг муҳим амалларидан бири ҳисобланади. Сўзлашув тилида “агар , у ҳолда ” нинг ҳар хил синонимлари бор: “ бўлса, бўлади”, “агар бўлса, у вақтда бўлади”, “ дан ҳосил бўлади”, “ дан келиб чиқади”, “ , агар бўлса”, “ учун етарли шарт” ва ҳоказо.