3-Mavzu: qand, asal, kraxmal va qandolat mahsulotlari tayanch so‘z va iboralar

Suyuq shakar. Yuklash-tushirish ishlarini mexanizasiyalash, shakar qoplarini 
joylash, terish, tashish, ularni bo‘shatish, filtrlash va boshqa og‘ir mexnatni talab 
qiladigan operasiyalarni qisqartirish maqsadida shakar ishlab chiqarish korxonalarida 
oliy, I va II kategoriyali suyuq shakar ishlab chiqariladi. Ularni olish uchun shakar 
xom ashyo sifatida qo‘llani-ladi. Suyuq shakar temir yo‘l sisternalarida tashiladi. 
Oliy kategoriyali suyuq shakar qandolat va farmasevtika sanoatlarida 
qo‘llaniladi. I kategoriyali suyuq shakar novvoylikda, qandolat, konserva va 
sanoatning boshqa tarmoqlarida, II kategoriyalisi esa qand-rafinal ishlab 
chiqariladigan korxonalarda qayta ishlanadi. 
Oliy va I kategoriyali suyuq shakar rafinad ishlab chiqarish korxonalarida, II 
kategoriyalisi esa -lavlagidan shakar oluvchi korxonalarda tayyorlanadi. 
Oliy va I kategoriyali suyuq shakar tiniq, och-sariq rangli, shirin ta’mli va hidsiz 
bo‘lishi kerak. Suyuq shakarda quruq moddalar miqdori 64 % dan kam bo‘lmasligi 
kerak. Suyuq shakarning quruq moddalarida saxaroza miqdori 99,8 % dan (oliy 
kategoriyali uchun) va 99,55 % dan (birinchi kategoriyali uchun) kam bo‘lmasligi 
kerak. 
Qand-rafinad. Oddiy shakarni qo‘shimcha tozalash va qaytadan kristallash 
natijasida shakar-rafinad va qand-rafinad olinadi ("rafinaiiya" - tozalash ma’nosini 

---

bildiradi). Bunda bo‘yovchi moddalar, mineral moddalar va boshqalar qo‘shimcha 
ravishda ajratiladi. Shakar-rafinad va qand-rafinadda saxaroza miqdori kamida 99,9 
% (quruq moddalarga hisoblaganda) bo‘lib, ular yuqori sifatli kristallsimon 
mahsulotlar hisoblanadi. 
Shakar-rafinad oddiy shakarga o‘xshab turli kichik (1 - 4 mm) ulchamdagi 
kristallardan iborat bo‘lib, faqat oqroq ranggi va saxaroza miqdori bilan oddiy 
shakardan farqlanadi. qand-rafinad asosan, shakar-rafinadni presslab, to‘g‘ri 
to‘rtburchak shaklida ishlab chiqariladi. GOST-22 talab-lariga binoan shakar rafinad 
va qand-rafinad oq rangli (sof, dog‘siz ) bo‘lishi kerak. Ko‘ximtir tusda bo‘lishiga 
ruxsat beriladi. quruq va eritma holatda ta’mi shirin, hidsiz bo‘lishi, suvda to‘la 
erishi, bunda eritma tiniq bo‘lishi kerak. Tez eriydigan qand-rafinadning namligi 0,2 
% dan, shakar-rafinadning namligi esa 0,1 % dan oshmasligi kerak. Barcha 
ko‘rinishdagi qand-rafinadlarda saxarozaning quruq moddalar xisobidagi miqdori 
99,9 % dan kam bo‘lmasligi kerak.