3-mavzu. Rеzbali birikmalarni mustahkamlikka hisoblash. Vint sterjeni (bolt)ni yuklanish turlicha ta’sir etganda

Biriktirilgan detallarni suruvchi kuch ta’siridagi boltni hisoblash.
4-HOLAT. Bolt sirib tortilgan, tashqaridan unga cho’zuvchi kuch ta’sir etadi. Bunga bosim ostida bo’ladigan germetik idishlarning qopqog’ini biriktiruvchi boltlar misol bo’la oladi (3.3-rasm). Bunday xildagi birikmalarda (masalan, yuqori bosim ostida bo’ladigan idishlarning qopqog’ini mahkamlash) germetiklik talab etiladi. Idish qopqog’iga ta’sir etuvchi bosim bir tekis yoki o’zgarmas va aksincha, o’zgaruvchan bo’lishi mumkin.
1) Ta’sir etuvchi kuch (bosim) o’zgarmas bo’lganda:
, (3.5)
bu erdagi hisobiy yuklma,
, (3.6)
bu erda, К_t=1,3…5,0 - taranglik koeffisienti; Ғ=R/z - bitta boltga ta’sir etuvchi tashqi yuklanish; =0,2...0,3 - yuklanishning bolt o’zagini cho’zishga sarf bo’lgan qismini ko’rsatuvchi koeffisient.
2) Ta’sir etuvchi kuch (bosim, yuklanish) o’zgaruvchan bo’lganda birikmadagi o’zgaruvchan kuchlanishlar uchun mustahkamlik zahirasi aniqlanadi va uning qiymati ruxsat etilgan qiymati bilan qiyoslanadi:
, (3.7)
bu erda: - kuchlanishning o’zgarmas qismi; – kuchlanishning o’zgaruvchan qismi; ψ_σ = 0,1 koeffisient. A_b-boltning ko’ndalang kesim yuzasi; Ғ_b-bitta boltga ta’sir etuvchi kuch; Ғ_sir-taranglik kuchi.

3.3-rasm.
Egilgan boltning hisobi.
5-HOLAT. Ta’sir qiluvchi yuklanishdan bolt sterjenida eguvchi moment hosil bo’ladi. Cho’zuvchi kuchdan tashqari bolt sterjenida eguvchi moment ham hosil bo’ladigan holatlar amaliyotda uchrab turadi. Bunday hol detalning gayka sirti bilan tutashadigan yuzasi notekis bo’lganda, bolt kallagi nostandart holda ilgak ko’rinishida tayyorlanganda yoki detal sirti bilan gayka orasiga boshqa kichikroq va qattiqroq jism tushib qolib, birikma yig’ilganda yuz beradi (3.4-rasm, a). Birikma cho’zuvchi kuchdan tashqari, eguvchi momentga ham hisoblanishi lozim bo’ladi.

3.4-rasm.
Cho’zuvchi kuchdan hosil bo’lgan kuchlanish,
, (3.8)
Eguvchi moment ta’sirida hosil bo’lgan kuchlanish quyidagicha bo’ladi,
, (3.9)
Agar x=d₁ deb qabul qilsak, unda
. (3.10)
burchakning kichik qiymatlarida eguvchi kuchlanishni ushbu burchaklar ruxsat etilgan deformasiyani hisobga olib aniqlanadi (3.4-rasm, b),
. (3.11)
Bu erda, ; ; .
Hisobiy kuchlanish ikkilasidan kichigi qabul qilinadi. Birinchisini hisobiy kuchlanish sifatida qabul qilib quyidagiga ega bo’lamiz,
.
Ushbu munosabat shuni ta’kidlaydiki, ekssentrik yuklanish boltlarning mustahkamligini sezilarli kamaytiradi.
Birikma konstruksiyasini yaratish va tayyorlashda ekssentrik yuklanishni bartaraf etuvchi choralarni qabul qilish kerak.
Bunday hollarda mustahkamlik sharti quyidagicha bo’ladi,
. (3.12)
Xulosa qilib aytganda, shunday sharoitda ishlaydigan boltli birikmalar yig’ish-ajratish ishlarida ancha qiyinchiliklar tug’diradi va ularni ishlatmagan ma’qul sanaladi.