3. Moddiy nukta dinamikasi

[a]= =

Tezlanishning ulchamligi – LT^-2.

Tekis uzgaruvchan, xarakat kilayotgan moddiy nuktaning ixtiyoriy t vaktdagi tezligi va bosib utgan yuli mos ravishda

va

ifodalar yordamida topiladi.

3. Moddiy nukta dinamikasi.

Oddiy xarakatlardan biri – ilgarilanma xarakatdir: jismdagi ixtiyoriy ikki nuktani tutashtiruvchi tugri chizik uz-uziga parallel ravishda kuchadigan xarakatni ilgarilanma xarakat deb ataladi. Ilgarilanma xarakat kilayotgan jismning barcha nuktalari bir xil trayektoriya chizib xar onda birday tezlik va birday tezlanishga ega buladi.

Nyutonning birinchi konuni.

Agar jismga boshka jismlar ta’sir etmasa, u uzining tinch xolatini yoki tugri chizikli tekis xarakatini saklaydi.
Nyutonning birinchi konunini kuyidagicha ta’riflasa xam buladi: intersial sanok sistemasida erkin yoki kvazierkin jism uz tezligini uzgartirmaydi. Bu ta’rifda moddiy nuktaning tinch xolati – tezligi nolga teng bulgan xarakat ekani nazarda tutiladi.
Nyutonning birinchi konunini, ba’zan, inersiya konuni deb xam yuritiladi.
Nyutonning ikkinchi konuni. Nyutonning birinchi konuniga asosan, intersial sanok sistemasidagi ixtiyoriy jism uzining tinch xolatini yoki tugri chizikli tekis xarakatini uzgartirib tezlanish olishi shu jismga boshka jism (yoki jismlar) ta’sir etgan xollardagina sodir buladi. Demak, jism tezligining uzgarishi (ya’ni tezlanishga erishishi) jismlarning uzaro ta’sirlashish natijasidir.
Inertlik – jismning «kaysarlik» kilib uz tezligini uzgartirishni «xoxlamasligi»dir.
Ixtiyoriy biror jismga mikdorlari F₁, F₂, F₃, ... bulgan kuchlar navbatma – navbat ta’sir etadigan tajribada jism oladigan tezlanishning kiymatlari xam turlicha (mos ravishda a₁,a₂,a₃, ...) ekanligi aniklangan nisbati barcha xollarda uzgarmas kattalik buladi, ya’ni
= = =…= const
Jismga ta’sir etuvchi kuchning shu kuch ta’siridajism oladigan tezlanishga nisbati bilan xarakterlanadigan fizik kattalik – jism inertligining ulchovi bulib xizmat kiladi va uni jismning massasi deb ataladi.