3-tema. Publicistikalıq stil. Tekst túrleri. Maqala hám onıǹ janrları. Prezentaciya tili. Internet tili. Reklama. Intervyu alıw hám reportaj tayarlaw Jobası

Intervyu alıwda júdá kem soraw bergennen kóre, kóp soraw beriw nátiyjeli bolıp tabıladı. Soraw bergenińizde sáwbetlesińiz bir neshe sekundlar ishinde sanalı yamasa sanasız túrde juwap beriw yaki bermewge, qanday juwap beriwi kerekligi tuwralı bir juwmaqqa keledi. Eger juwap qanaatlandırarlı bolsa, keyingi temaǵa ótiw múmkin. Kerisinshe, juwap tolıq bolmasa, sol temanı ashıp beriwi múmkin bolǵan bir neshe tolıqtırıwshı sorawlar beriliwi múmkin.

Soraw beriw qaǵıydaları:
- Sorawlardı anıq hám ıqsham etip beriw lazım;
- Hár bir soraw qandayda bir mashqalanı sheshiw ushın baǵdarlanǵan bolıwı kerek;
- Berilip atırǵan soraw tek ǵana bir mashqalanı sheshiwge qaratılıwı zárúr. Eger basqa mashqalanı sheshiw múmkinshiligi bolsa, ol óz aldına soraw kórinisinde beriliwi tiyis;
- Soraw qaraqalpaq tilinde sap, taza hám qátesiz beriliwi kerek;
- Sorawlardıǹ buzǵınshılıq mazmunında beriliwi qadaǵan etiledi.


2.Reportaj tayarlaw
1943- yilda eǹ birinshi reportaj islenedi. Jáhánde kóp waqıyalar bolıp turadı hám jurnalistlerdiǹ tiykarǵı wazıypası sol waqıyalardıǹ tolıq kórinisin keǹ jámáátshilikke usınıwdan ibarat. Usı maǵlıwmatlar járdeminde insan átirapındaǵı dúnyanı tanıydı, kerekli bilimdi aladı hám nenidur ózgertiw imkaniyatına iye boladı.
Hár qanday maǵlıwmat belgili bir formada beriliwi lazım. Dáslepki informaciya kórinisindegi janr - bul maqala yaki jazba dárek esaplanadı. Bul belgili bir waqıya yaki hádiyse tuwralı qısqa xabar. Keǹirek bayanlawlar maqalalarda sáwlelenedi. Bunday maqalalarda jurnalist tárepinen dáliller menen keltirip ótiliwi hámde qandayda bir informaciya yaki maǵlıwmattı talqılaw pikiri sáwleleniwi lazım.
Reportaj (inglizshe ”report” - jetkeriw, xabardar etiw) – jurnalistikanıǹ informaciyalıq janr túri. Bul janrda jurnalist (reportyor) tikkelley ózi qatnasqan, gúwası bolǵan, kórgen waqıya-hádiyseler tuwralı tezlik penen ayqın, jeterlishe xabar beredi. Bunda, ádette, avtor waqıyalardı óz tilinen bayanlaydı. Reportajda barlıq informaciyalıq janrlar (kórinis, esabat, sáwbet hám t.b.) elementleri qosılıp ketedi. Onda kórkem obrazlar, tariyxıy dálillerden keǹ paydalanıladı.
Ǵalaba xabar quralları túrine (baspa sóz, radioesittiriw, telekórsetiw) qarap materiallardı reportaj arqalı sáwlelendiriwdiǹ ayırım ózine tán ózgeshelikleri bar. Reportaj baspa sózde (gazetalarda) berilip, túrli waqıtta bolǵan waqıyalar bir temaǵa birlestirilip bayan etiledi. Bunday reportajlar, ádette, waqıyalar bolıp ótken orınlardan alınǵan fotosúwretler menen bezeledi. Baspa sózde fotoreportajlar da keǹ tarqalǵan. Radio arqalı beriletuǵın reportajda waqıyalar obrazlı, janlı sózler menen táriyplenip, hámme waqıtta xronologiyalıq izbe-izlik saqlanadı. Telekórsetiwlerdegi reportajda ekranda kórsetilip atırǵan waqıyalarǵa sholıw beriledi.
Reportaj tayarlawdan maqset- waqıyanı janlı súwretlew. Onı tayarlaw ushın jurnalist waqıya bolıp atırǵan orında qatnasqan bolıwı shárt. Avtor tamashagóydi qızıqtırıw ushın tayarlaǵan maǵlıwmatı qarapayım xalıq yaki ápiwayı adamlar tuwralı bolıwı kerek. Máselen, tamashagóyge zavodtıǹ jabılıwı tuwralı xabardı kóriw qızıqlı, qashan avtor olardıǹ itibarın jumısınan ayırılǵan jumısshılarǵa yaki shaǹaraqlıq miyrastı, bes áwladtıǹ miynetin joq etiw qarsaǹında turǵan zavod iyesine qaratsa. Demek, eǹ baslısı temanı tolıǵıraq sáwlelendiriw ushın qaharman taǹlaw. Bir adam mısalında bir neshe minutlıq kóriniste halattı tolıq súwretlew múmkin. Bunda taǹlanǵan qaharman reportaj ushın tiykar boladı.
Reportaj tayarlawda bir qatar qaǵıydalar bar:

• 
  sózler ilajı barınsha qısqaraq bolıwı kerek;
  
• 
  tekstte abzaclar qansha qısqa hám ápiwayı bolsa, sonsha túsinikli boladı;
  
• 
  házirgi halat tuwralı sóylewge háreket etiw nátiyje beredi;
  
• 
  Túsiniksiz pikirden uzaǵıraq bolıp, anıq jaǵdaydı kórsetip beriwge háreket etiw zárúr.
  
• 
  waqıyanı súwretlewde tezlik, anıqlıq, tuwrılıq hám isenimlilik bolıwı tiyis.
  

Material tekstiniǹ durıs jazılıwı reportaj tayarlaw ushın tiykar boladı.