4-lekciya. Azıq hám azıqlandırıw gigienası Reje

Vitamin A, karotin: Organizmnin` tirishiligi ushın u`lken ahmiyetke iye. Eger vitamin A buzawlar qanının` plazmasında 4-8 mkg %, u`lken jastag`ı malda 15 mkg % den kem bolsa, mallardın` awqat jewge appetiti bolmaydı. Azıq qabıllawdan bas tartadı. Ju`ni dag`allasıp u`rpeyedi. Jas mallar organizminin` o`siwi ha`m rawajlanıwı pa`seyedi.

Mal arıqlaydı, tiri salmag`ı kemeyedi. Ko`z qabaqları isedi. Ko`zden jas ag`ıp turadı. Kseraoftolmiya keselligi menen awıra baslaydı. Ko`z nursızlanadı yaki ulıwma ko`rmeytug`ın boladı. Murnınan jabısqaq zatlar yaki irin`li jabısqaq suyıqlıq kele baslaydı. Moynınan baslap gewdenin` u`stingi bo`legi, omırtqa bag`anası boylap teri u`stinde qat-qat qabırshaqlar payda boladı. Tuyaqlardın` joqarg`ı bo`legi jarıladı, tuyaq penen teri tutasqan jerde isik payda boladı. Mal ju`rgende ayaqları shalınısadı, hareket qılıw bo`limleri ten`ligi buzıladı. Organizm bo`lileri tartısadı ham paralish bolıp qaladı. Urg`ashı mallardın` jınısıy xızmeti pa`seyedi. Ku`yge klgende tınıshsızlanbaydı, ku`yigiwdi sezdirmeydi, tınısh xalda o`tkeredi yaki ulıwma ku`yge kelmeydi, atalanıw pa`seyedi. Buwaz mallar ish taslaydı, balası o`lik tuwıladı yaki ju`da` a`zzi tuwılıp, jasaw uqıbı bolmaydı. Alıng`an na`sil ju`da` jaman kemshilikler menen tuwıladı, ko`z alaması bolmaydı, tan`laysız ham la`bi tartıq boladı, ko`zi tolıq payda bolıp jetispeydi yaki soqır boladı. Erkek jınıslı mallarda jınısıy aktivlik pa`seyedi; sperma sıpatsızboladı. Jas mallar ish awırıw keselligine shalınadı, jo`teledi, o`kpe keselligine shalınadı. Shoshqalarda basqa bir ta`repke qıysayadı. Aldın`g`ı ayaqlarda isik payda boladı, go`shke bag`ılıp atırg`an mallar terisi yaki teri astı klechatkası isinedi.

Sawılatug`ın mallarda su`t islep shıg`arw qa`siyeti jog`aladı. Jas mallardın` o`siw ha`m rawajlanıw qa`siyeti pa`seyedi. Qoylardın` ju`ni o`spey qaladı. Ju`n o`nimi mug`darı to`menleydi. O`nim sıpatı to`menleydi.

Usı jaman xalatlardın` aldın alıw ha`m 1 kg qurg`aq zatında 4000-5000 IE vitamin A bolıwın ta`miynlew kerek. Bunın` ushın azıqlandırıw ratsionı quramına koratin yaki vitamin A g`a bay bolg`an azıqlar kirgiziwi maqsetke muwapıq.

Karotin yaki prvitamin A ko`k ot-sho`plerde jasıl xaldag`ı jon`ıshqalardan tayarlangan un, joqarı sıpatlı pishen, silos, senaj, geshir, qabaq, sarı ma`kkeju`weri, tawıqlar ha`m mal bawırı, mayek sarıuwızı, Sarı may o`nimlerinde boladı. Azıqlıq premikslerge A vitamini qosıp tayarlanadı. Vitamin A ha`m karotinnin` organizmde o`zlestiriliwi ha`m fiziologik jaqtan paydalı na`tiyjeler beriwin ta`miynolew o`zine ta`n ahmiyetke iye. Eger ratsion protein, uglevodlı zatlar fosfor ha`m kobalt elementleri, D ha`m E vitaminleri menen jaqsı toyıng`an bolsa, vitamin A ha`m karotin jaqsı sin`edi, organizmge payda keltiredi, maldın` fiziologik aqwalın ko`terin`ki ruwxta saqlanıwına jaqsı ta`sir ko`rsetedi. Maldın` deni saw aqwalının` to`menlep ketiwine jol qoymaydı. Ratsionnın` toyımlılıg`ı mal organizminin` talabına juwap Bere almag`an jag`dayda olar o`zlestirilmey, organizmnen shıg`arıp taslanadı.