4-ma’ruza. O’simliklarning noqulay omillariga chidamliligi Reja

O’ta sovuqqa chidamlilik - bu o‘sim liklam ing suvrting muzlash haroratidan past haroratga (0°C) ham chidamliligidir. Ushbu hoi ko‘pincha bir yillik, urug‘lari qishlaydigan va ko‘p yillik tuganakli, piyozli va ildizmevali o‘simliklarda kuzatiladi. Bunda o‘simlikning qishlovshi organlari tuproq va qor tagida qoladi. Kuzgi o‘simliklarda va daraxtlarda, past harorat ta’sirida ular to‘qimalari muzlab qolishi mumkin, biroq o‘lmaydi. Past harorat sitoplazmada koagulatsiyani vujudga keltiradi va to‘qimalar nobud bo‘lishi mumkin.
O’ta sovuq muhitda, hujayra oraligida hosil bolgan muz kristallari atrofdan ularni siqa boshlaydi. Agarda hujayra oraliqlarida muzlar kam hosil bo‘lsa, hujayra tirik qolishi mumkin. Shuningdek, hujayralaming o‘z xususiyatlarini saqlab qolishi muzning holatiga ham bog4liqdir. Masalan, muzning shishasimon bo`lmagan holati shishasimon holatiga nisbatan ko‘proq zararlidir.
o’ta sovuqqa chidamlilik o‘simliklaming turlariga ham bog‘liqdir. Masalan, kartoshka tuganagi 0 °C haroratda tezda nobud bo‘Isa, karam va piyoz mevalari ushbu haroratni bemalol o‘tkazishi mumkin. Kuzgi boshoqli ekinlar masalan, bug‘doy -1 5 °-2 0 °C haroratda ham bemalol qishlab chiqishi mumkin. Shuningdek, nina bargli daraxtlarning kurtagi ham o‘ta sovuqqa chidamlidir. Sovuqqa chidamli o‘simliklarda qandning miqdori yuqori ahamiyatga ega bo`lib .ya`ni ularning qish davomida sarflanish dinamikasi ham muhim ahamiyatga ega.
Shuningdek, maymunjon o‘simligi poyasini -196°C haroratda shiniqtirish natijasida meva berishinins davo’l etishi kuzatilgan (X V .l 1-rasm).
Nitrifikatsiya - bu suvni past haroratda shishasimon holatga o‘tishidir. Ushbu hoi o‘simlik hujayralarida harorat -2 0 °C va undan yuqori bo‘lganda kuzatiladi. Bunda am orf shishasimon tnassaga o‘xshab qolgan to‘qima uzoq vaqt o‘z hayotchanligini saqlab qoladi. Sunday holatda hosil b o ig a n muz sekin asta eritilsa hujayradagi fiziologik jarayonlar va uning hayotshanligi saqlanib qoladi. Ammo muzning erishi to‘satdan ro‘y bersa hujayralar tezda nobud b o iis h i mumkin.
Yer yuzining 42% da past harorat minimum o‘rtasha 20°C haroratdan pastdir.