4 ma’ruza. Qiymat va o’zgaruvchilarni ifodalash. Reja

Stol MBBT. Stol MBBT lari nisbatan kichik masalalar (qayta ishlanadigan 
ma`lumotlarning katta bo`lmagan miqdori, kam sonli foydalanuvchilar) uchun 
ishlatiladi. Shuni inobatga olgan holda bunday MBBT lar nisbatan sodda 
arxitekturaga ega, xususan, fayl-server rejimida ishlaydi va MBBT larning barcha 
funktsiyalarini (masalan, tranzaktsiya jurnali yuritilmaydi, ishdagi xatoliklarda 
avtomatik ravishda MB ni tiklash mavjud emas va h-zo) qo`llab – quvvatlamaydi. 
SHunday bo`lsada, bu tizimlar keng qo`llanish sohasiga ega. Bular, ba`zi bir kichik 
davlat korxonalari, ta`lim sohasi, xizmatlar sohasi, kichik-o`rta biznes va h-zo 
sohalardir. Bu tizimlar ma`lumotlar hajmi juda ham katta bo`lmagan, 
ma`lumotlarni o`zgartirish tebranishlari etarlicha yuqori emas, tashkilot asosan 
kichik radiusni qamrab oladigan (asosan bir yoki bir necha binoni qamrab oladi), 
foydalanuvchilar soni birtadan 15 tagacha bo`lgan sohalar uchun qulaydir. 
Bu turdagi tizimlarning boshlang`ich tipi dBase dir. Keyinchalik dBase III – 
PLUS (Achton-Tate firmasi), Clipper (Nantucket Inc. firmasi), FoxPro (Fox 
Software firmasi), FoxBase+ (Fox Software firmasi), Visual FoxPro (Microsoft 
firmasi) tizim-kompilyatorlari yaratildi. eng keng miqyosda PARADOX (Borland 
International firmasi) MBBT ishlatilgan. Oxirgi yillarda keng miqyosda 
ishlatilayotgan MBBT Microsoft Access dir. 
Serverli MBBT. Yirik tashkilotlar 

---

uchun «fayl-server» texnologiyasi, stol MBBT lari kamchiliklari tufayli o`rinli 
emas. Shuning uchun, maxsus server MBBT lari yaratilgan. Bu singari tizimlarni 
yaratishda dunyoning 3 ta yirik korporatsiyasi etakchilik qilishmoqda. Ular Oracle, 
Microsoft va IBM. Bu korporatsiyalarning MBBT sotuvi (IDC Report, 2006 yil 
may oyi ma`lumoti) nisbati: 
Eng ko`p tarqalgan «mijoz-server» texnologiyali MBBT Oracle (Oracle 
kompaniyasi), MS SQL Server (Microsoft kompaniyasi), DB2 , Informix Dynamic 
Server (IBM kompaniyasi) hisoblanadi. 
MS Access MBBT da MB, bog`lanishlar, so`rovlar, formalar, hisobotlar va 
turli ob`ektlar jismoniy nuqtai nazardan bitta faylda joylashadi. Bu faylni ixtiyoriy 
kompyuterga ko`chirib o`tkazib, belgilangan ishlarni bajarish mumkin. MS Access 
MBBT asosan «Fayl-server» arxitekturasi asosida ishlaydi. 
Loyihasi yaratilgan MB ni kiritishga o`tishdan oldin qattiq diskda MB faylini 
saqlash uchun ixtiyoriy nom (masalan BAZA) bilan fayl yaratiladi. (MS Word, MS 
Excel va MS PowerPoint larni o`rganishda hujjatlar bilan, ularni saqlamasdan 
ishlash mumkin, ammo MS Access da bu hol mumkin emas.)