4-мавзу: деҳҚончилик ишлаб чиқариш харажатлари ҳисоби ва маҳсулот таннархини калькуляция қилиш. Маърузанинг асосий мақсади

Хж х Сх 
Мх = -------------------------- 
100% 
Ўз навбатида: 
См 
Сх = ------------- х 100% 
Сжм 
Бу ерда: 
Хж - жами харажатлар; 
См - ҳар бир маҳсулот бўйича сотиш ҳажми; 
Сжм - жами маҳсулотлар бўйича сотиш ҳажми. 
Сабзавотчилик соҳасига сарфланган харажатларни етиштирилган маҳсулотлар 
ўртасида тақсимлаш тартиби мисол тариқасида 4.4-жадвалда келтирилган. 
4.4-жадвал
Сабзавотчилик соҳаси харажатларини маҳсулотлар ўртасида 
тақсимоти 
Маҳсулот 
тури 
Ҳосил, ц 
1ц. 
сотиш 
баҳоси, 
сўм 
 
Сотиш 
қиймати, 
сўм 
Ҳиссаси, 
% 
Харажат 
суммаси, 
сўм 
 
1 бирлик 
маҳсулот 
таннархи, 
сўм 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
Помидор 
100 
15000 
1500000 
9,1 
1228550 
12285 
Пиёз 
150 
20000 
3000000 
18,3 
2470610 
16470 
Карам 
120 
8000 
960000 
5,8 
783035 
6525 
Картошка 
200 
45000 
9000000 
54,7 
7384830 
36924 
Сабзи 
110 
18000 
1980000 
12,1 
1633575 
14850 
Жами: 
х 
х 
16440000 
100,0 
13500600 
х 
Изох: а) 6-устунда ҳар бир маҳсулот турларига тўғри келадиган харажатлар 
уларнинг сотиш ҳажмини жами маҳсулот сотишдаги ҳиссасини (5-устун) барча 
маҳсулот турларига қилинган жами харажатлар суммасига (6-устуннинг жами 
суммасига) кўпайтириш ва 100 фоизга бўлиш орқали топилади; 
б) 7-устун = 6-устун/ 2-устун. 
Маккажўхори. 1 ц маккажўхори донининг таннархини ҳисоблашда дон қабул 
қилиш пунктларида суткалик ўртача намуналарни суткадаги доннинг базис 
намалигини (маккажўхори сутасидаги доннинг базис намалиги 22 фоиз кўламида 
қабул қилинган) ҳисобга олиб янчиш натижасида аниқданган суталардан қуруқ 
донга ўтказиш хўжаликнинг давлатга сотган маккажўхори суталаридан базис 
намаликдаги дон чиқишининг ўртача фоизидан аниқланади. Бу фоиз қабул қилинган 
дон накладнойлари регистрларининг маълумотларидан олинади. 1 ц маккажўхори 
донининг таннархи ишлаб чиқариш харажатларини жўхорипояларини йиғиштириш 
сарфлари ва қийматини истисно қилиб, дон массасига тақсимлаб аниқланади. 

---

Пахта. 1 ц пахтанинг таннархи уни етиштириш ва йиғиштириш (ғузапоя 
бундан мустасно) харажатлари суммасини унинг ҳисобга олинган (кондиция) 
миқдорига тақсимлаб аниқланади. Пахтанинг таннархи алоҳида навлар бўйича 
аниқланганда харажатларнинг умумий суммаси унинг харид нархларининг 
қийматига мутаносиб тақсимланади.