4-mavzu. Faoliyat xavfsizligini ta’minlashning ergonomika va psixologiyaning ahamiyati Reja

Taktil va titrash analizatori – insonning teri yuzasiga turli xil mexanik 
ta’sirlarni sezish qobiliyati. 
Haroratni sezish – inson tanasi doimiy haroratda bo‘lganligi sababli atrof 
muhitning o‘zgaruvchan haroratini sezadi va unga bog‘liq holda organizmning 
xavfni sezish imkoniyatlari o‘zgaradi. 
Hid bilish – turli xil yoqimli yoki yoqimsiz hidlarni ajrata olish imkoniyati. 
Ta’m bilish – turli xil moddalarni ta’mini (achchiq, chuchuk, sho‘r, nordon, 
tuzsiz va b.) bilish imkoniyati. 
1
Introduction to Health and Safety at Work. Phil Hughes, Ed Ferrett. The Boulevard, Langford Lane, Kidlington, 
Oxford OX5 1GB, UK. ISBN: 978-0-08-097070-7. 2011. 

---

Barcha sezgi a’zolari va analizatorlarning asosiy xarakteristikasi sezish 
darajasi bilan baholanadi. Tajribalarning ko‘rsatishicha, ko‘pincha ta’sirni sezish 
darajasi qarshi reaksiya uyg‘otish (his qilish) kuchiga nisbatan sekin o‘zgaradi. 
Ushbu bog‘lanish Veber-Fexner psixofizik empirik qonuni orqali quyidagicha 
ifodalanadi: 
 
E= K lg(I)+C, 
 
Bu yerda, E - sezish intensivligi; I - his qilish intensivligi; K va C - konstanta 
(o‘zgarmas birliklar). 
Inson yashaydigan muhit – insonning hayotiy faoliyati, sog‘ligi va nasliga 
ta’sir etuvchi fizikaviy, kimyoviy, biologik, ijtimoiy va turli axborotlar 
ko‘rinishidagi omillar bilan xarakterlanadi. Ularni “Inson-yashash muhiti”, “Inson-
ishlab chiqarish muhiti”, “Inson-shahar muhiti”, “Inson-tabiiy muhit”, “Inson-
maishiy muhit” kabi guruhlarga ajratish ham mumkin. Inson u yoki bu muhitda 
o‘zining moddiy yoki ma’naviy manfaatlarini (birinchi galdagi maqsadi) qondirish 
maqsadida faoliyat olib boradi va yuqorida ta’kidlangan omillar bilan to‘qnash 
keladi. Shu sababli, insonda o‘zini ushbu xavfli va zararli omillardan himoyalash 
maqsadi (ikkinchi galdagi) hosil bo‘ladi. Birinchi maqsad ikkinchi maqsaddan ustun 
kelgan hollarda tavakkalchilikka yo‘l qo‘yadi, ya’ni xavfga qarshi boradi.