4-mavzu. Korxonalarning ishlab chiqarish faoliyatini ifodalovchi ko‘rsatkichlarni tahlil qilish usullari. Reja

U
i
- U
i -1
K
k 
= *100
U
i -1
yoki,
Δ 
K
k 
= * 100
U
i -1
Shuningdek, tahlil kilinayotgan ko‘rsatkichlarni nisbiy o‘zgarishini yuqorida 
keltirilgandek ko‘shimcha usish surati (K
k
) ko‘rinishida emas, balki o‘sish surati 
(K
u
) ko‘rinishida xam ifodalash mukmkin. Buning uchun quyidagi formuladan 
foydalaniladi: 
U
1
K
u
= -------- * 100
U
0
Bu yerda, U
0
va U
1
– ko‘rsatkichning bazis (tayanch) va hisobot davri qiymatlar; 
U
i
va U
i -1
– ko‘rsatkichning joriy va undan oldingi davrdagi darajasi, 
Δ–absolyut ko‘shimcha usish 
Shunday kilib, gorizontal tahlil – moliyaviy hisobot elementlarini 
dinamikasini baxolash imkonini beradi. Uni yordamida korxona aktivlari, 
majburiyatlari, xususiy kapitali, daromad va xarajatlari, foyda va zararlarini 
o‘zgarishidagi ma’lum tartib, uziga xoslik va dinamik tendentsiyalar o‘rganiladi.
Korxona moliyaviy xolatini baholashda dinamik o‘zgarishlar bilan bir 
katorda moliyaviy ko‘rsatkichlarning tuzilmasi va undagi uziga xosliklarni 
o‘rganish xam muxim ahamiyat kasb etadi. Korxona moliyaviy xolatini bu 
tomonlarini o‘rganishda moliyaviy tahlilning yana bir usulidan – vertikal tahlil 
usulidan foydalanish mumkin.
 
Vertikal tahlil – moliyaviy hisobotlarning turli modda va elementlarini 
uning jami miqdorida tutgan xissasi (ulushi, kismi)ni aniqlash maqsadida 
o‘tkiziladigan tahlildir. 
Vertikal tahlil asosida korxona faoliyatini baxolash uslubini quyida 
keltirilgan analitik jadval ko‘rinishida ifodalash mumkin (2-jadval). 
2-jadval
Korxonan aktivlari tuzilmasini tahlili