4-mavzu. Narxni shakllantirish tamoyillari va davlat nazorati
-rasm. Narx davlat tomonidan nazorat qilinganda iste’molchi va ishlab chiqaruvchi
Download 25.41 Kb.
|
4-mavzu. Narxni shakllantirish tamoyillari va davlat nazorati-hozir.org
- Bu sahifa navigatsiya:
- 4.2. Narxning bozor faoliyatiga ta’siri
|
4.3-rasm. Narx davlat tomonidan nazorat qilinganda iste’molchi va ishlab chiqaruvchi
ortiqchaligining grafikdagi tasviri Demak, ishlab chiqaruvchi ortiqchaligining umumiy o’zgarishi teng: Q Q e Q 1 Q 2 P A B C E S D P e P* max ∆
= -A-С, (1) bu erda, ∆ i/ch. - ishlab chiqaruvchi ortiqchaligining sof o’zgarishi. Maksimal narx o’rnatilganda asosiy yo’qotishlar ishlab chiqaruvchilar zimmasiga to’g’ri keladi. 4.2. Narxning bozor faoliyatiga ta’siri Narxning bozor daromadiga qanday ta’siri borligini ko’rib chiqish uchun muzqaymoq bozorini tahlil qilamiz. Agar muzqaymoq erkin raqobatbardosh bozorda sotilsa, muzqaymoqning narxi talab va taklif muvozanatiga ta’sir ko’rsatadi. Muvozanatli narxda haridorlar sotib olishni hohlayotgan muzqaymoqning miqdori sotuvchilar sotishni hohlayotgan miqdorga to’g’ridan to’g’ri teng bo’ladi. Aniqroq qilib aytsak, har bir muzqaymoq uchun narx 3$ga teng bo’lsin 1 . Barcha ham ushbu erkin bozor vaziyatidan quvonmaydi. Misol uchun har kuni birdona muzqaymoq iste’mol qilish uchun 3$ katta narx ekanligidan noliyotgan iste’molchilar, shu bilan bir qatorda 3$ raqobatli bozorda eng minimum narx bo’lib, bu ularga juda ham kam foyda keltirayotganidan noliydigan muzqaymoq ishlab chiqaruvchilar bo’ladilar. Ularning har ikkalasi ham hukumatga bu borada kerakli qarorni berishi uchun qonun ishlab chiqarishni talab etib murojaat etadi. Albatta haridorlar har doim barcha mahsulot uchun eng kam haqni to’lashni hohlasalar, sotuvchilar esa buning uchun eng yuqori haqni olishni hohlaydilar. Bu ikki guruhning hohishlari bir-biriga qarama-qarshi. Agar muzqaymoq iste’molchilari o’zlarining talablarida mustahkam bo’lsalar hukumat ular uchun muzqaymoqning sotilishida narxning eng maksimal chegarasini belgilab berishi mumkin. Narxni ko’rsatilgan chegaradan oshirish mumkin emas. Qonuniylashtirilgan maksimal narx esa maksimal narx deb nomlanadi. Bunga qarshi ravishda muzqaymoq ishlab chiqaruvchilar harakatchan bo’lsa, hukumat narxga nisbatan minimum narxni belgilab beradi va narx ushbu chegaradan tushib ketishi mumkin emas. Qonuniylashtirilgan minimal narx esa minimal narx deb nomlanadi. Agar hukumat muzqaymoq iste’molchilarni narxdan noroziligi ta’siri bilan muzqaymoq uchun eng yuqori narxni belgilab bersa, ikki hil natija kelib chiqishi mumkin. Birinchi rasmda, hukumat har bir muzqaymoq uchun 4$ belgilaydi. Bu vaziyatda talab va taklifni muvozanatda ushlab turuvchi narx chegaradan pastda bo’lgani uchun narx yo’q bolib ketmayapti. Bozor tabiiy ravishda iqtisodiyotni muvozanatga olib borib qo’yadi va narxning yuqori darajasi sotilgan mahsulot miqodriga yoki uning narxiga ta’sir etmaydi. 1 Ushbu mavzu G. Menkyuning “Mikroiqtisodiyot tamoyillari” (N. Gregory Mankiw “Principles of Microeconomics” 7 e.) kitobining II bobi asosida tayyorlangan. |
