4-mavzu. Shaxs shakllanishining turli bosqichlarida kasbiy o’zlikni anglash reja

---

4-MAVZU. SHAXS SHAKLLANISHINING TURLI BOSQICHLARIDA KASBIY 
O’ZLIKNI ANGLASH 
Reja: 
1. Kasb tushunchasining mohiyati. Kasbiy shakllanish jarayonida shaxs taraqqiyoti. 
Shaxsning kasbiy kamoloti.
2. Mehnat sub’ektining kasbiy shakllanishining omili.
3. Shaxs shakllanishining turli bosqichlarida kasbiy o’zlikni anglash. Kasbiy o’zlikni 
anglashdagi ziddiyatlar 
 
1. Kasb tushunchasining mohiyati. Kasbiy shakllanish jarayonida shaxs taraqqiyoti. 
Shaxsning kasbiy kamoloti 
 
Kasbshunoslik adabiyotida kasb tushunchasining tavsifi xilma-xil talqinda keltiriladi. 
Jumladan, kasb-maxsus tayyorgarlik va ish tajribasi natijasida ma’lum bir sohada kasbiy faoliyatni 
amalga oshirish uchun nazariy bilimlar majmuasini, amaliy ko’nikma va malakalarni egallagan, 
unga jismoniy imkoniyat, aqliy qobiliyat va yuridik huquqlarni ta’minlovchi insoniy mehnat 
faoliyatining (mashg’ulotining) turidir. Lug’aviy jihatdan kasb yoki - kasb qilmoq kabi so’z va 
tushunchalar arab tilidan kirib kelgan bo’lib, (kasaba) fe’lining o’zagi hisoblanadi. Arab tilidagi 
kasaba so’zi qo’lga kiritmoq, ishlab topmoq, qozonmoq, biror ishni bajarmoq, qandaydir 
foydamanfaatga erishmoq, yutuqqa ega bo’lmoq kabi ma’nolarni anglatadi. Kasb bir xil faoliyat 
bilan shug’ullanuvchi kishilarni birlashtiradi. Bu faoliyat ichida ma’lum aloqalar va axloq 
normalari o’rnatiladi. E.A.Klimov o’z ishlarida kasb tushunchasiga quyidagicha ta’rif beradi: 
“Kasb - jamiyat uchun zarur va qadriyatli soha bo’lib bunda insondan jismoniy va ruhiy kuch talab 
etadi” bu kuchlar unga sarflangan mehnat o’rniga yashashi va rivojlanishi uchun muhim vositalar 
omili sifatida namoyon bo’ladi. Bu ta’rifni yanada batafsil yoritirib, kasb bu - kasbiy faoliyatning 
sifatli tarixiy rivojlanuvchi tizim va shaxsning o’zini namoyon etish sohasi deb ta’riflaydi. 
V.G.Makushinning fikricha, kasb - bu shunday faoliyatki, uning yordamida shaxs jamiyat 
hayotida ishtirok etadi va uning yashashi uchun moddiy vositalar asosiy manbasi bo’lib xizmat 
qiladi. Mavjud ta’riflarni umumlashtirib, kasb tushunchasiga quyidagicha zamonaviy ta’rif 
beramiz. Kasb mehnat faoliyatining paydo bo’lgan shakli bo’lib, texnika va texnologiyalarning 
rivojlanishi jarayonida mazmunan va shaklan o’zgarib boradi, ularni bajarish uchun inson albatta 
ma’lum kasbiy kompetentsiyalarga, maxsus qobiliyatlar va muhim kasbiy sifatlarga ega bo’lishlari 
kerak. Kasbshunoslik nazariyasida “kasb” va “mutaxassislik” tushunchalari farqlanadi. Kasb 
mutaxassislikka ko’ra kengroq tushuncha bo’lib, kasbiy salohiyatida tashqari, uning muhim 
sifatlari - ijtimoiy - kasbiy salohiyat, kasbiy avtonomiya, o’zini nazorat qilish, guruhli mezonlar 
va qobiliyatlar hisoblanadi.
Kasb odatda yaqin mutaxassisliklar guruhini birlashtiradi. Masalan, kasb shifokor; 
mutaxassisliklar - terapevt, pediatr akulist, urolog, va hokazo. Kasb – muhandis;