4. Organizmning postembrional (postnatal) rivojlanishi

  Har  bir  avloddga  yuzaga  keladigan  belgi-xususiyatlar 

molekulyar  strukturalar  -  genlar  orqali  naslga  о‘tadi.  Genetik 

dastur  yozilgan  DNKning  birlamchi  strukturasi  esa  organizmning 

individual  rivojlanishi  natijasida  hech  qanday  о‘zgarishlarga 

uchramaydi  va  onto-genezning  hamma  bosqichlarida  bir  xil 

bо‘lib  qoladi.  Faqat  mutatsiya  ta’sirida  genetik  struktura 

о‘zgarishi mumkin. 

  Genetik axborot, Ya’ni genotip fenotipda namoyon bо‘ladi. Bu 

esa  hujayra  bо‘linishi  davrida  oqsil  biosintezida  RNK  ishtirokida 

genetik axborotning yadrodan sitoplazmaga о‘tishi bilan bog‘liq. 

 

Tashqi  sharoit  ta’sirida  belgilar  irsiyatga  berilganida  edi, 

qurg‘oqchilik  sharoitida  ekin hosildorligining pasayishi  avlodga 

berilgan  va  yildan-yilga  hosildorlik  pasayib  ketgan  bо‘lar  edi. 

Ya’ni  fenotipik  о‘zgarishlar  gsnlarning  о‘zgarshiga  olib 

kelmaydi.  Shuning  uchun  ham  bunday  о‘zgarishlar  irsiyatning 

о‘zgarishidan dalolat bermaydi. 

---

  Xuddi  shunday  qoramollardagi  sut  yо‘nalishidagi,  gо‘sht 

yо‘nalishidagi,  parrandalarning  gо‘sht  va  tuxum  yо‘nalishidagi 

zotlari  faqat  ularning  irsiyatini  о‘zgartirish  orqali  amalga 

oshirilishi  mumkin  yoki  qulay  tashqi  sharoit  yaratish  bilan 

mustahkam  irsiyatga ega bо‘lgan yangi zotlarni yaratish mumkin 

emas. 

 

Jinsiy  hujayralar-gametalar.  Qо‘shilish  bilan    yangi  avlod 

hosil  qiluvchi  jinsiy  hujayralar  (spermatozoit  va  tuxum 

hujayrasi) ga gametalar deyiladi. Ma’lumki, organizm tanasidagi 

gametalardan  boshqa  barcha  hujayralar  somatik  hujayralarni 

tashkil etadi. 

 

Erkak va urg‘ochi organizmida, rekroduktiv davrida, jinsiy 

hujayralar  hosil  bо‘lib  turadi.  Yetilgan,  shakllangan  jinsiy 

hujayralar  yuqori  darajada  differensiyalangan  hujayralardir. 

Tuxum  hujayrasi  irsiy  ma’lumotni  avlodga  berishda  ishtirok 

etibgina  qolmay,  individ  rivojining  daslabki  bosqichida 

murtakni ozuqa bilan ta’minlash faolyatini ham bajaradi. Erkak 

jinsiy  hujayrasi  esa  faqatgina  irsiy  axborotni  ota  organizmidan 

avlodga berib, tuxum hujayrasini faollashtiradi. Shu faolyatlarga 

kо‘ra  bu  ikki  jins  gametasining  tuzilishi  bir-biridan  keskin  farq 

qiladi.