4 reja kirish asosiy qism

KIRITISH VA CHIQARISH BUYRUQLARI 
Ko‘pincha masalalarni echish jarayonida masalaning shartida berilgan 
ma’lumotlarni klaviatura orqali kiritishga to‘g‘ri kelib qoladi.
read
operatori o‘zgaruvchilarga qiymatlarni klaviatura yordamida berishni 
tashkil qilish uchun ishlatiladi. Bu operator umumiy ko‘rinishda quyidagicha 

---

57 
 
yoziladi: 
read
(o‘zgaruvchilar ro‘yxati); 
Ro‘yxatdagi o‘zgaruvchilar bir-birlaridan vergul bilan ajratiladi. Masalan:
read
(r,k,h); . 
Read buyrug‘ini bajargan EHM ishdan to‘xtaydi va ro‘yxatda ko‘rsatilgan 
barcha o‘zgaruvchilar uchun qiymat kiritilishini kutadi. Klaviaturadan 
kiritilayotgan ma’lumotlar bir-biridan bo‘sh joy belgisi bilan ajratiladi. Kiritilgan 
ma’lumotlar tartib raqamlariga qarab mos ravishda berilgan ro‘yxatdagi 
o‘zgaruvchilarga qiymat qilib beriladi. Boshqacha aytganda, birinchi kiritilgan 
ma’lumot ro‘yxatdagi birinchi o‘zgaruvchiga, ikkinchi ma’lumot ikkinchisiga va 
xokazo tartibda beriladi. Yuqoridagi opreator uchun klaviaturadan quyidagi 
ma’lumotlar kiritilgan bo‘lsin: 
2.34 15 Paskal 
U xolda r ga 2.34, k ga 15, h ga esa «Paskal» qiymatlari beriladi va dasturning 
keyingi buyruqlari o‘zgaruvchilarning ana shu qiymatlari uchun bajariladi.
Qiymat olayotgan o‘zgaruvchi bilan unga berilayotgan qiymat bir xil tipga 
mansub bo‘lishi lozim. Char yoki string tipidagi ma’lumot kiritilayotganda ularni 
apostrof orasiga olish shart emas. Real tipida ma’lumot kiritilayotganda esa butun 
sonlarni xam kiritishga ruxsat beriladi. (Bu holda kiritilgan 10 sonini 10.00 
tarzida qabul qilinadi.) Boolean tipidagi ma’lumot sifatida faqat false yoki true
qiymatlaridan birini kiritish mumkin xalos.
Klaviaturadan kiritilgan ma’lumotlar soni 
read
operatorida berilgan 
ro‘xatdagi o‘zgaruvchilar sonidan kam bo‘lmasligi lozim. Aks holda, ro‘yxatdagi 
qaysidir o‘zgaruvchi qiymat olmagani sababli navbatdagi operatorlar bajarilmay 
turaveradi.
Agar kiritilgan ma’lumotlar soni 
read
operatori bilan ko‘rsatilgan 
o‘zgaruvchilar sonidan ko‘p bulsa, buning zarari yo‘q. CHunki ortiqcha qiyomatlar 
yoki navbatdagi 
read
dagi o‘zgaruvchilarga qiymat qilib beriladi. Masalan, bitta 
dasturda

---