4 соат “Кимёвий ишлаб чиқариш энерготехнологиялари ” фанининг келиб чиқиши ва ривожланиши

5. Ёқилғи ёниш жараёнининг хисоби
Ёқилғининг ёниш хисоби ёниш керак бўладиган хаво сарфини, ёниш махсулоти миқдорини, унинг таркибини ва ёниш температурасини аниқлаш учун зарур.
Ёниш реакциясининг аниқ стихиометрик нисбатига тўғри келган хавонинг миқдори назарий хаво сарфи деб аталади. Амалда кўпроқ сарфланади ва амалий сарфни нисбати назарий сарфга нисбати хавонинг ортиқлик коэифиценти деб аталади.
α = Gam/Gnaz
α миқдори ўчоқ ва ёқилғи турига боғлиқ. Газ ёнганда α = 1,05-1,1; мазут ёнганда α =1,1:1,2; чангсимон ёқилғи α -1,2-1,25; қаттиқ бўлаклар α -1,4-1,8.
Ёнилғининг назарий ва амалий ёниши.
Ёнилғининг назарий ва амалий ёниш температураси бўлади.
Назарий ёниш - температура ёқилғи ёнганда ажралиб чиққан иссиқликнинг барчаси тутун газларини хосил қилган хароратидир.
Амалий ёниш - хеч қачон назарийга тенглашмайди. Бу фарқни калориметрик коэффициент белгилайди.
η_{к =} t_А/ t_н
Ёниш жараёни.
Органик моддаларнинг ёниш жараёнлари қўйидаги кимёвий формулалар орқали ифодаланади:

Углероднинг тўлиқ ёниши.

1) С + О₂ = СО₂ + 94050 ккал = СО₂ + 393750 кж

О₂ етишмаганда улероднинг қисман ёниши

2) С + 0,5О₂ = СО + 26410 ккал = СО + 110550 кж

СО нинг ёниши

3) СО + 0,5О₂ = СО₂ + 67340 ккал = СО₂ + 283200 кж

Водороднинг сув бўғи хосил қилиб ёниши

4) Н₂ + 0,5О₂ = Н₂О(бўғ) + 57810 ккал = Н₂О(бўғ) + 242000 кж

Водороднинг бўғ конденсати хосил қилиш билан ёниши

5) Н₂ + 0,5О₂ = Н₂О(с) + 68360 ккал = Н₂О(с) + 286200 кж

Реакциялар иссиқлик эффектлари 25^оС хароратга тегишли..

Н₂ нинг сув хосил булиш билан ёниш иссиқлик эффекти сув бўғи хосилбулишдагига қараганда каттадир чунки бўғнинг конденсацияланишида бўғ хосил булиш иссиқлиги ажралибчиқади. Дархақиқат . 1 кмоль бўғ хосил булиш иссиқлиги қуйидагига тенг.
6) 286200 – 242000 = 44200 кж/кмоль
ёки 1 кг бўғга 2455 кж/кг

44200
——— = 2455,5 кж/кг

18

Асосий модда ёнгандаги ёқилғи ва оксидлвчи уртасидаги оғирлик нисбатлари:

С тўлиқ ёнганда 1 кг С га 8/3 кг О₂ сарфланади ва 11/3 кг СО₂ ҳосил бўлади;
С тўлиқ ёнмаганда 1 кг С га 4/3 кг О₂ сарфланганда ва 8/3 кг СО ҳосил бўлади ;
Н₂ нинг ёниши : 1 кг Н₂ га 8 кг О₂ сарфланади ва 9 кг Н₂О ҳосил бўлади..