404-mi guruh talabasi po’latova mohinur ekologik madaniyat va barqaror taraqqiyot asoslari fanidan mustaqil ta’lim mashg‘ulotlari

19-MAVZU: BIOSFERADA MODDA VA ENERGIYA ALMASHINUVI

1. 
   Berilgan rasmlardan foydalanib, biosferada moddalar va energiyaning oziq zanjiri orqali berilishini sxemada ifoda eting.
   

Javob

20-MAVZU: MATEMATIK MODELLASHTIRISH METODINI TAHLILI
Matematik modellarni tuzish etaplari ketma-ketligini tо‘g‘rilab joylashtiring.

1	1-bosqich		A	modellashtirish kerak bо‘lgan real xodisalarni о‘rganib chiqish
2	2- bosqich		B	model asosida hisoblash va natijalarni haqiqatdan bor narsa bilan solishtirish
3	3- bosqich		C	о‘rganilayotgan jarayonni ta’riflab beruvchi matematik nazariyasini ishlab chiqish
Javob:__1-A__2_–B__3_-_C'>Javob:		1-A			2 –B	3 - C

21-MAVZU: TIRIK ORGANIZMLARNING BIOKIMYOVIY XUSUSIYATLARI VA FUNKSIYALARI
Biosferadagi tirik organizmlarning funksiyasi va kechadigan jarayonlarni bir biriga moslashtiring.

№	Funksiyalar		№		Jarayonlar
1	Energetik		A		Organik moddalarning parchalanishi. Oksidlanish-qaytarilish jarayonlari
2	Tо‘plovchi (akkumulyativ)		B		Moddalarning yerning tortish kuchiga qarshi yo’nalishda kо‘chirilishi
3	Parchalovchi (destruktiv)		C		Fotosintez, energiyaga boy bо‘lgan moddalarning parchalanishi, ozuqa zanjirlari orqali energiya va moddalarning о‘tkazilishi
4	Muhit hosil qiluvchi		D		Organizmning tana tuzilishi uchun zarur moddalarning hayot faoliyati natijasida tо‘planishi
5	Transport (migratsiya)		E		Tashqi muhitning fizik-kimyoviy xususiyatlarini о‘zgartirish
Javob:		1 -C		2 -D		3 -A	4 -E	5 -B

22-MAVZU: EKOTIZIMLARNING О‘ZIGA XOS XUSUSIYATLARI

1. 
   Biogeosenoz_va_ekotizimlarning_bir-biridan_farqlarini_aniqlang_va_jadvalni_tо‘ldiring.'>Biogeosenoz va ekotizimlarning bir-biridan farqlarini aniqlang va jadvalni tо‘ldiring.
   

1. Tabiiy hodisa hisoblanadi.
2. Ma’lum tabiiy chegaraga ega bо‘lgan fazoviy birlik;
3. Qо‘shni biogeosenozlardanfitosenozi bilanajralib turadi.
4. Biogeosenoz tarkibiga odam kirmaydi,
5. Tabiiy yoki butunlay sun’iy hodisa bо‘lishi mumkin.
6. Funksional birlik bо‘lgani uchunqо‘shni ekotizimlardanajralib turishi shart emas.
7. Yirik ekotizimlar odatda odam ta’sirida bо‘ladi.

Biogeosenoz			Ekotizim
1	Tabiiy hodisa hisoblanadi	1		Tabiiy yoki butunlay sun’iy hodisa bо‘lishi mumkin
2	Ma’lum tabiiy chegaraga ega bо‘lgan fazoviy birlik	2		Funksional birlik bо‘lgani uchun qо‘shni ekotizimlardan ajralib turishi shart emas.
3	Qо‘shni biogeosenozlardan fitosenozi bilan ajralib turadi,	3		Yirik ekotizimlar odatda odam ta’sirida bо‘ladi.
4	Biogeosenoz tarkibiga odam kirmaydi	4		Ekotizimlarda ma’lum chegara yo’q

23-MAVZU: EKOTIZIMDA MODDA VA ENERGIYA О‘ZGARISHI
Ekotizimdagi moddalar almashinuvida qatnashadigan guruhlarning ketma-ketligini ifodalagan holda tegishli raqamlarni kataklarga yozing.




24-MAVZU: ATMOSFERANING TARKIBI VA TUZILISHI
1-Topshiriq. Atmosferaning kimyoviy tarkibini manbalar yordamida aniqlashtiring.
2-Topshiriq. Klasterni tо‘ldiring.

AZOT 78%


KISLOROD 21 %





ARGON 1%



UGLE DIOKSID 0.05%


ATMOSFERA

1. 
   Suv tomchilari
   
2. 
   Suv bug‘lari
   
3. 
   Muzlik kristallari
   

4. 
   Chang
   

25-MAVZU: MUHOFAZAGA OLINGAN HUDUDLAR HAQIDA TUSHUNCHA
1-topshiriq. Tushirib qoldirilgan sо‘zlarni yozing.
Surxon qо‘riqxonasi florasi tarkibiga 810 oilaga mansub________ tur yuksak о‘simliklar kiradi va ulardan____29_____ turi endemiklardir.
2-topshiriq. “Muammo” organayzerini tо‘ldiring

Muammoning turi	Muammoning kelib chiqish sabablari	Muammoni yechish yo‘llari va sizning xarakatingiz
Biologik xilma-xillikni saqlash	Tabiatni asrash maqsadlariga erishish uchun barcha miqyosda harakat qilish kerak. Chunonchi, masalan, faqat ilmiy yoki tabiatni muhofaza qilish faoliyatini ilgarilatib buning barobarida moddiy texnik bazani kuchaytirmaslik yoki qonunchilik bazasini yaxshilamaslik mumkin emas. 4 yil davomida BMTTD va O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya va atrof- muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasining Global Ekologik Fond moliya ko‘magida amalga oshirilayotgan “Global ahamiyatga ega bioxilma- xillik uchun muhim asosiy tog‘li hududlarda tabiiy resurslardan barqaror foydalanish va o‘rmonlarni boshqarish “ qo‘shma loyihasi bioxilma-xillikni asrash va undan barqaror foydalanish sohasida mavjud qonunchilikni yaxshilashga qaratilgan bir qator normativ huquqiy hujjatlar ustida ishladi.	—2019-yilda O‘zbekistonda ilk qo‘riqlanadigan hudud— Hisor davlat tog‘-archa qo‘riqxonasi tuzilishiga asos bo‘lgan hujjatlar ishlab chiqildi. —Qo‘riqlanadigan hududlarni tashkil qilish tartibi, shuningdek ular to‘g‘risidagi namunaviy nizom tasdiqlandi. —Qo‘riqxonalarda ilmiy- tadqiqot ishlari va tabiiy jarayonlar monitoringi tartibi belgilandi. —O‘zbekiston Respublikasida barcha qo‘riqlanadigan tabiat hududlarini tashkil etilishi va faoliyat yuritishining asosiy jihatlarini qamrab oluvchi qo‘riqlanadigan tabiat hududlari to‘g‘risidagi qonunning yangi loyihasi tayyorlandi.