5 – amaliy mashg’ulot Erkin bolg‘alash texnologik jarayonlari
Download 133.38 Kb. Pdf ko'rish
|
045-062
|
d
x – xomaki diametri yoki kvadrat tomoni, m Bolg’alash qurilmalari Bolg’alashda kerakli shakli va o’lchamlari olish uchun xomaki hamma tomonlardan bolg’a yoki press urg’ichlari yordamida tobora siqilib boradi, bunda har xil asbob-uskunalar ishlatiladi. Bolg’alash jarayoni bolg’alarda va gidravlik presslarda bajariladi. Gidravlik presslar – statik ta’sirda ushlaydigan mashinalar, deformatsiya bularda bir necha soniyadan o’n-yigirma soniyagacha davom etadi. Metall pressning ish silindriga beriladigan suyuqlik (suv emulsiya yoki mineral moy) yordamida deformatsoyalanadi. Bolg’alar – dinamik mashinalar, ular metallga zarba bilan ta’sir qiladi. Bularda deformatsiya soniyaning mingdan bir qismida ta’sir qiladi. Metall bolg’aning uruvchi qismlarda urish paytigacha yig’ilgan energiya hisobiga deformatsiyalanadi. O’lchamlari uncha katta bo’lmagan xomakilarni bolg’alash uchun pnevmatik bolg’alar qo’llaniladi. Ularda zarba ham uruvchi qismining og’irligi, ham siqilgan havo hisobiga beriladi. Pnevmatik bolg’alarning uruvchi qismlarning massalari 1.5.2-jadvalda keltirilgan. Pnevmatik bolg’alarning uruvchi qismlarning massalari 1.5.2-jadval Uruvchu qismlarning massasi, kg Xomaki massasi, kg Xomakini dastlabki diametri, mm O’rtacha Eng kattasi 75 0,3 1,2 45 150 1,5 4,0 60 250 2,5 8,0 75 400 6,0 18,0 100 500 9,0 28,0 120 750 12,0 40,0 135 1000 20,0 70,0 160 Erkin bolg‘alash uskunalari. 1.5.2a-jadval. Turi Pnevmatik bolg‘a Par-havoli bolg‘a Uruvchi qismi og‘irlig‘i, kg 100 150 250 350 550 1000 2000 3000 5000 Eng katta tomon qalinligi, yoki diametri, mm 90 110 120 140 180 230 280 330 400 Pokovkani hisoblash va ishlab chiqish texnologik marshrutini tuzish Pokovkani hisoblash va ishlab chiqish texnologik marshrutini belgilash quyidagi ketma – ketlikda amalga oshadi: - variantda berilgan tishli g’ildirak o’lchamlaridan pokovka o’lchamlarini hisoblash; - pokovkaning hajmini va massasini aniqlash; - sortament xomakining hajmini va massasini aniqlash; - sortament xomakining o’lchamlarini aniqlash; - bolg’alash temperatura oralig’ini aniqlash; - xomakini qizdirish vaqtini qniqlash; - bolg’aning uruvchi qismlarning massasini aniqlash; - asosiy texnologik operatsiyalarni va asboblarni tanlash; - pokovkani ishlab chiqish texnologik marshrutini belgilash. Tishli g’ildirak o’lchamlaridan pokovka o’lchamlarini hisoblash. Pokovka o’lchamlarini aniqlash uchun (1.5.1) formuladan va 1.5.1- jadvalda keltirilgan quyimlar va ularning chekli og’ishlardan foydalanamiz. Pokovkaning hajmini va massasini aniqlash. Pokovkani hisobi berilgan variantga ko’ra pokovkaning eskizini masshtabda chizishdan boshlanadi. Eskizda hamma o’lchamlar ko’rsatiladi. Pokovkani hajmini hisoblash uchun u tashkil topgan oddiy geometrik shakllar keltiriladi. Quyidagi pokovka ikkita silindrdan iborat: katta silindr – diametri D p va balandligi H p , kichik silindr (teshik) - diametri d p va balandligi H p . Pokovkani hajmi quyidagicha hisoblanadi,o’lchamlar ‘sm’ qo’yiladi: (1.5.3) Pokovkani massasi (kg) quyidagicha hisoblanadi: (1.5.4) Bunda:ρ - po’latning solishyirma zichligi, ρ=7,86 g/sm 3 =7,86·10 -3 kg/ sm 3 Sortament xomakining hajmini va massasini aniqlash. Bolg’alash jarayonida metall qizdiriladi va kuyish, uvoqlanish va teshikni ochish natijasida ma’lum qismi yo’qoladi: (1.5.5) Bunda: V k – metallni qizdirish natijasida kuygan qismi; V uv – pokobkaning uvoqlanib ketgan qismi; V t – pokovka teshigini hajmi. Tajribadan bunday shakldagi pokovkalar uchun kuyish va uvoqlanish natijasida pokovkani 3% yo’qoladi, shuning uchun: (1.5.6) Sortament xomakini massasi quyidagicha aniqlanadi: (1.5.7) Sortament xomakining o’lchamlarini aniqlash. Xomaki turi (prokat yoki quyma) pokovkani massasiga va qotishma markasiga bog’liq. Agar pokovkani massasi bir necha yuz kilogrammdan oshmasa va material uglerodli po’lat bo’lsa, pokovka prokatdan tayorlanadi. Pokovka massasi 700-800 kg dan yuqori bo’lsa – pokovka quymadan tayorlanadi. Agar pokovkalar legirlangan po’latdan yoki qotishmadan tayorlansa, mayda pokovkalar (100 kg) uchun ham quymalar ishlatiladi. Xomakini optimal rejimda cho’ktirish uchun xomaki uzunligini diametriga nisbati quyidagi talablarga javob berish kerak: (1.5.8) Pastki chegara xomakini kesish qulay bo’lishini ta’minlaydi, yuqori chegara esa cho’ktirish paytida bo’ylama egilish bo’lmasligini ta’minlaydi. Xomaki o’lchamlari uning hajmiga ko’ra hisoblanadi. (1.5.9) Bunda , - standart prokat mahsulotning diametri va uzunligi. Standart prokat diametrlari quyidagi qatordan tanlanadi: 120; 125; 130; 140; 150; 160; 170; 180; 190; 200; 220 mm Shunda (1.5.9) quyidagicha yoziladi → Shunda (1.5.10) Standartlardan aniqlangan diametrga eng yaqin qiymatini tanlab olamiz, bunda (1.5.8) formuladagi α=2,5 teng deb, yani yuqori chegarani qabul qilish mumkin. Keyin qiymati aniqlanadi. Pokovka tayyorlash texnologik jarayoni. 1. Birinchi jarayon kesish bulib, bunda doiraviy kesimli standart prokatdan l h uzunlikdagi bulak kesib olinadi (1.5.7-rasm). 2 Ikkinchi jarayon xomakini qizdirish bo‘lib, bunda, xomakining qaysi po‘lat markasidan tayyorlanishiga qarab, qizdirish temperaturasi oraliqlari temir-sementit holat diagrammasi (1.5.8-rasm) yordamida aniqlanadi. Masalan, xomaki 45 markali po‘latdan tayyorlanadigan bo‘lsa, qizdirish temperaturalari oralig‘ini topish uchun, Fe- Fe 3 S diagrammasining gorizontal o‘qidan 0,45% uglerodni topib, tik vertikal chiziq o‘tkaziladi va bu chiziqning diagrammadagi T max (I-chiziq) va T min (2-chiziq) chiziqlari bilan kesishish nuqtalaridan qizdirishning temperatura oralig‘ini topamiz. 3. Xomaki pechda qizdirilgandan so‘ng bolg‘alash uskunasida erkin bolg‘alanadi. Bunda cho‘ktirish yordamida xomaki diametri d x pokovka diametri d n ga keltiriladi. Bundan maqsad cho‘ktirish jarayonida xomakidagi metall tolalari yo‘nalishini (odatda bo‘ylama tolalar ) o‘zgartirib, pokovkaning zarbiy qovushqoqligi va puxtaligini orttirishdir (1.5.9-rasm). CHo‘ktirish natijasida tolalar radial yo‘nalishda o‘zgarib, tishli g‘ildirakning yuqori puxtaligini ta’minlaydi. Cho‘ktirish jarayonida xomakining yon yuzalari qabariq shakl olib qoladi va aylana bo‘yicha bolg‘alab yo‘qotiladi ( 1.5.10.-rasm). Berilgan balandlikka (H P ) erishilgandan so‘ng cho‘ktirish jarayoni tugallanadi. 4. Pokovkadagi ichki teshik ochish bir necha jarayondan iborat. a) xomakining yon yuzasiga ko‘mir kukuni sepilib o‘rta qismiga sferik teshik ochqich qo‘yilib bolg‘ada urish natijasida xomakining 0,75 qismigacha botiriladi (1.5.11a- rasm); b) cferik teshik ochqich olinib, xomaki 180 0 ga buriladi va shu yonidan konus teshik ochqich botiriladi (1.5.11b- rasm) va teshik ochiladi; v) ochilgan teshikni silliqlash uchun o‘rta diametri d P ga teng bo‘lgan ikki konusdan iborat kalibr teshik ochqich bolg‘alab o‘tqaziladi (1.5.11c rasm); Ochilgan teshik pokovka chizmasidagi o‘lchamlarga to‘g‘rilanadi. Buning uchun u kuchli bo‘lmagan zarbalar bilan cho‘ktiriladi (agar balandlik H p dan ortiq bo‘lsa) yoki aylana bo‘yicha urib ishlanadi (agar diametr D P dan katta bo‘lsa). Eslatma. Ko‘rsatilgan barcha erkin bolg‘alash texnologik jarayonlari xomakining temperaturasi T min gacha bajarilishi zarur. Agar bunga erishib bo‘lmasa (xomaki T min dan past temperaturaga sovib ketsa) xomaki qayta qizdiriladi. Erkin bolg‘alash uchun kerak bo‘ladigan bolg‘aning turi 1.5.2-jadvaldan detalning diametri (D) ga qarab tanlanadi. 1.5.7-rasm. Xomakini qirqish sxemasi 1.5.8-rasm. Bolg‘alashning qizdirish temperaturasi intervalini aniqlash 1.5.9-rasm. Cho‘ktirish jarayoni sxemasi.Tolalar yo’nalishi: a) cho‘ktirilishdan oldingi b) cho‘ktirilgandan keyingi 1.5.10-rasm. Xomakini doira bo‘yicha ishlash sxemasi. 1.5.11-rasm. Sferik (a) konuc (b) va kalibrli proshivkalar (c) yordamida teshik ochish sxemasi Download 133.38 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|