5 – Ma’ruza (6 soat) Ketma-ketlikdagi raqamli qurilmalar. Reja: 1

 
5.1-rasm. Parallel registr sxemasi (a) va uning shartli belgilanishi (b) 

---

Masalan, registrning bir.necha bitlarida mos ravishda ma'lumotlar saqlanishi mumkin, 
boshqa bitlari esa boshqarish maqsadlarida qo'llanilishi mumkin. 
Parallel registr ma'lumotlar ustidan quyidagi mikroamallarni bajarishga 
mo'ljallangan: parallel shaklda kirishdagi ma'lumotlarni yozish, saqlash va uzatish. Bu 
amallarni bajarishdan avval registr dastlabki holatga (0) o'rnatiladi. Ma'lumot parallel 
ravishda qayta ishlangani tufayli, registrni tashkil etuvchi triggerlar ham razryadlar 
sonidan kelib chiqqan holda o'zaro bog'lanmagan. Parallel registrlar asinxron yoki
sinxron islilash prinsipida ixtiyoriy triggerlardan tuzilishi mumkin. 
Sodda ikki razryadli parallel registrning funksional sxemasi 5.1- rasmda keltirilgan. 
Registrlarni boshqa registrlar yoki raqamli tizim qurilmalari bilan bog'lovchi 
elektr zanjirlar shinalar deb ataladi. 
Registrning dastlabki holatida «kirish» shinasida «0» signalga egamiz. Bu 
vaqtda RS-trigger kirishlarida HAM-EMAS MEning x
1 
 va x
2
 kirishlaridagi (nol va 
birlar) signallar kombinatsiyasidan qat'iy nazar «1» o'rnatiladi. Masalan, ikkilik son 
registriga yoziladigan kod 01, ya'ni x
2
«0», x
1
, esa «1» bo'lsin. U holda «kirish» 
shinasiga «1» kelsa, ME qayta ulanadi va Tl trigger chiqishida «0» o'rnatiladi. 
So'ngra Tl trigger Q{= holatiga qayta ulanadi. T2 trigger chiqishida «1» o'rnatiladi va 
demak T2 trigger Q
2
 = 0 bo'ladi. 
Shunday qilib, triggerlarga registr kirishlariga uzatilayotgan qo'shimcha 
ma'lumot ham yoziladi. Saqlash rejimida ishlayotgan registr chiqishlarida «1» mavjud. 
«Chiqish» shinasiga «1» berilsa, ME3 qayta ulanadi va y, chiqishda «1», y
2
 chiqishda esa 
«0» hosil bo'ladi. Demak, yozilgan ma'lumot o'qiladi. Ketma-ketli registr kirishdagi 
ma'lumotlarni ketma-ket tartibda yozish, saqlash va uzatish uchun mo'ljallangan. 
Ma'lumot yozishdan avval registrga dastlabki holat (0)ga o'rnatiladi. 

---