5-amaliy mashg’ulot: “Saddi Iskandariy” dostonidagi beshinchi bob sharhi. Reja topshiriqlar

Parvardigoringiz nomi bilan (boshlab) o‘qing» (oyatini o’qiydiganlar) xalqiga 
bosh qo‘shildi va endi tun (xuftan) niyatidan judo bo‘lgan ta’bni g‘aflat uyqusiga 
borishga qo‘ymay (uni) ado etishga da’vat qilingani (haqida). 
(!) Sajda, ruku, qiyom, qiroat namozning tarkibiy 
qismlari ekanligini eslang. 
Sizningcha, tabdilda tushib 
qolgan qismlar ma’noga 
ta’sir qiladimi? 

---

“Saddi Iskandariy” dostonining V bobi 
1 
Kel, ey tole’i sa’du baxti baland 
Ki, sizdin bo‘lur odami arjumand. 
Angakim tushar qaysingiz soyasi, 
Quyoshdin biyikrak bo‘lur poyasi. 
Angakim yetar ikingizdin madad, 
Madadkori Haqdur azal to abad. 
7 
Tabiatki xo‘yi kasolatdurur, 
Taraddud anga sa’b holatdurur. 
Xususanki tovsholmish o‘lg‘ay base, 
Qotig‘ po‘yadin tolmish o‘lg‘ay base. 
Besh-o‘n kunchakim bo‘ldum oromjo‘y. 
Nishoti mayu nuqldin komjo‘y. 
2 
Karam aylab iki qo‘lum qo‘ldangiz, 
So‘z iqlimi sori meni yo‘ldangiz. 
Bu vodiy aro Xizri rohim bo‘lung, 
Qayon yuz ketursam panohim bo‘lung. 
Burundin chu ko‘rguzdunguz yorliq, 
Base yetti sizdin madadkorliq. 
8 
Havo andoq aylabdur oni lavand, 
Tarab tanbalu, komu g‘aflat tanand, 
Ki, juz mayli komu murod aylamas, 
Qadam yo‘lg‘a urmog‘ni yod aylamas. 
Desam azm targ‘ibig‘a yuz masal, 
Aning daf’ig‘a ko‘rguzub ming hiyal. 
3 
Kichik erkanimdin bo‘lub qoshima, 
Ulug‘ muddao soldingiz boshima. 
Chu olimg‘a kelgan biyik tog‘ edi, 
Toshi itigu yo‘li bo‘rtog‘ edi. 
Bu bo‘rtog‘liq birla yuz pech anga, 
Chiqa olmag‘udek kishi hech anga. 
10 
Bu dostonki surdum–kinoyatdurur, 
G‘araz andin, ushbu hikoyatdurur: 
Ki, Haqdin ato chu manga bor edi, 
Yana baxtu iqbol ham yor edi 
Ki, chun «Xamsa» azmin durust ayladim, 
Kamargohig‘a panja rust ayladim.
4 
Chiqar yo‘lida to‘rt oromgoh, 
Beshinchisi maqsad biloishtiboh. 
Har oromgohida yuz nav’ ranj, 
Vale tutqach orom zimnida ganj. 
Anga chiqmoq o‘lmay kishining ishi, 
Magarkim chiqib bir, iki, uch kishi. 
11 
Yetishmay ko‘p ul ishta panjamg‘a ranj, 
Nasib o‘ldi besh ganjidin to‘rt ganj. 
Uyekim, vahaldin chekar yuz kishi, 
Ani chekmak ermasdurur mo‘r ishi. 
Chu Haqdin edi ul saodat manga, 
Bu dushvor ish ichra jalodat manga. 
5 
Manga chunki sizdin madad bor edi, 
Ne sizdinki, Tengri madadkor edi. 
Chiqorg‘a chu qildim azimat durust, 
Qadam urdum ul aqba yo‘lig‘a chust. 
Qilay deb maqom ul falakvash sarir, 
Itik tosh ayog‘img‘a erdi harir. 
12 
Bu dam hamki, mushkilrak o‘lmish ishim, 
Erur Tengri ollinda-o‘q nolishim. 
Chekib borcha oludalig‘din ayoq, 
Tutub bori behudalig‘din qiroq. 
Nadomat ko‘zin ashknok aylabon, 
Hamul suv bila g‘usli pok aylabon. 

---

6 
Qo‘yuldi chu to‘rtunchi manzilg‘a gom, 
Dedimkim, qilay to‘rt-besh kun maqom 
Ki, yo‘l ranjidin notanumand edim, 
Tinorg‘a, base orzumand edim. 
Necha kunki daf’ o‘ldi farsudaliq, 
Mizojimg‘a yuzlandi osudaliq. 
13
Suxanvarlig‘ asbobini soz etib, 
Duri nazm sochmog‘lig‘ og‘oz etib. 
Tuzay nazm mulkida shohona bazm, 
Hamul bazm sori qilay yona azm. 
Bilik taxti uzra chiqib o‘lturay, 
Xayol elchisin har taraf chopturay. 
9 
Xususanki zanjirlar birla ham, 
Agar cheksalar, yo‘lg‘a qo‘ymas qadam. 
Nasihat mizojig‘a dargir yo‘q, 
Kuchum yetmasu o‘zga tadbir yo‘q. 
Yarim yo‘lda qolmoq erur mushkil ish, 
Manga tushgan ish kimsaga tushmamish. 
14 
Namudori rasmi rayosat qilib, 
Ibo aylaganga siyosat qilib. 
Maoniy sipohini jon mulkidin, 
Ne jon mulkidin, lomakon mulkidin, 
Yasoq birla yetkurtayin favj-favj 
Ki, tutsun cherik ne hazizu ne avj. 
15 
Nechukkim, Skandar kezib xushku tar, 
Musaxxar qilay nazm ila bahru bar 
Ki, ya’ni chekib xomai xushxirom, 
Skandar ishiga qilay extimom. 
16 
Ilohi Navoiyg‘a tavfiq ber, 
Qaro shomig‘a sham’i tahqiq ber. 
Necha zoyil o‘lsun hayoti aning, 
Tirilsun bu dam bori oti aning. 

---