5-Amaliyot ishi Mavzu: Linux yadro modullari bilan ishlash. Ishdan maqsad

5-Amaliyot ishi
Mavzu: Linux yadro modullari bilan ishlash.
Ishdan maqsad: Linux yadro modullari bilan ishlashni o`rganish.
Nazariy qism.
Ko`pgina kompyuterlar Microsoft Windows operatsion tizimining bitta versiyasini boshqaradi, ammo ko`plab serverlar va ish stoli Linux, Unix-ga o`xshash bepul operatsion tizimdan foydalanishni boshlaydilar. Linuxni o`rganish dastlab qo`rqinchli bo`lib tuyulishi mumkin, chunki u Windows-dan ancha farq qiladi, ammo ayni paytda bu juda foydali tajriba bo`lishi mumkin.
Tizimni yuklab olib, kompyuteringizga o`rnatishga harakat qiling. Agar ishonchingiz komil bo`lmasa, amaldagi operatsion tizimingizni tark etish va shunchaki Linux uchun disk maydoni ajratish mumkinligini eslang (shuningdek, ikkala operatsion tizimni VirtualBox yordamida ishlatishingiz mumkin).
Ko`p Linux tarqatish bilan ta`minlangan “Jonli CD” bilan jihozingizni sinab ko`rish. Bu, ayniqsa, kompyuteringizga ikkinchi operatsion tizimni o`rnatishni xohlamasangiz foydalidir. Live CD sizga Linux-ni kompakt-ga hech narsa o`rnatmasdan kompakt-diskdan yuklashga imkon beradi. Ubuntu va boshqa ba`zi Linux tarqatish dasturlari sizga yuklash imkonini beradigan CD yoki DVD disklarni taqdim etadi tirik rejimini tanlang va keyin bir xil diskdan o`rnating.
Odamlar "Linux" haqida gapirganda, ko`pincha ular "GNU / Linux Distribution" ni anglatadi. Distribyutor - bu Linux yadrosi deb nomlangan juda kichik dastur ustida ishlaydigan dasturiy ta`minot to`plami.
Ikkala yuklash opsiyasini ko`rib chiqamiz. Bu sizga disk bo`limlari tushunchasini tushunishga yordam beradi va shuningdek, Windows-dan foydalanishni davom ettirishga imkon beradi. Ikki marta yuklashni boshlashdan oldin, shaxsiy ma`lumotlaringiz va sozlamalaringizning zaxira nusxasini yaratganingizga ishonch hosil qiling.)
Dasturni o`rnatish. Dasturiy ta`minotni iloji boricha tezroq o`rnatish va o`chirishga odatlaning. Paket va omborlar boshqaruvini tushunish Linuxni tubdan tushunish uchun juda muhimdir.
Buyruqlar satri interfeysidan foydalanishni o`rganish). U "terminal", "terminal oynasi" yoki "qobiq" deb nomlanadi. Odamlarning Linuxga o`tishining asosiy sabablaridan biri shundaki, uning terminali bor, shuning uchun undan qo`rqmang. Bu Windows buyruqlar satri kabi cheklovlarga ega bo`lmagan kuchli yordamchi. Ammo siz xuddi Linux operatsion tizimidan, xuddi Mac OSX-dagi kabi, terminaldan foydalanmasdan foydalanishingiz mumkin. "Apropos" buyrug`idan foydalanish aniq vazifani bajaradigan buyruqni topishga yordam beradi. Tavsiflarida "foydalanuvchi" so`zi bo`lgan buyruqlar ro`yxatini ko`rish uchun "apropos user" yozib ko`ring.
Windows-da ishlatgan "C: \\" yo`qligini sezasiz. Hammasi fayl tizimining ildizidan boshlanadi ("/" nomi bilan ham tanilgan) va boshqa qattiq disklarga / dev papkasida kirish mumkin. Windows XP va 2000-da odatda C: \\ Documents and Settings-da joylashgan uy papkangiz endi / home-da joylashgan.
Shifrlangan bo`limlarni, yangi va juda tezkor fayl tizimlarini (masalan, btrfs), tezlikni va ishonchliligini oshiradigan ortiqcha parallel disklarni (RAID) sinab ko`ring va Linuxni yuklanadigan USB stikka o`rnatib ko`ring. Yaqinda siz juda ko`p narsani qilishingiz mumkinligini bilib olasiz!

• 
  Birinchi Linux tizimini aniq maqsad bilan yarating va HOWTO-ni bosqichma-bosqich bajaring. Masalan, fayl serverini o`rnatish bo`yicha qadamlar etarlicha sodda va sizni qadamma-qadam bosib o`tadigan tonna saytlarni topishingiz mumkin. Bu sizga turli xil narsalarning joylashuvi, nima bilan shug`ullanishi va ularni qanday o`zgartirish kerakligi bilan tanishtiradi.
  

Linux – buyruqlarni amalga oshirish uchun linux termilalni ishiga tushiramiz

Bu ishni amalga oshirish uchun operatsion tizimimiz linux bo’lishi kerak. Windows operatsion tizimi bo’lsa virtual box yordamida amalga oshirish yoki online linux terminaldan foydalanishimiz mumkin.

1-rasm. Pwd – print working directory



2-rasm. Help – yordam buyrug’i

3-rasm. Clear – consolni tozalash


4-rasm. mkdir – katalog yaratish

5-rasm. Ls – kataloglar ro’yxati

6-rasm. rmdir – katalogni o’chirish

7-rasm. date – vaqt malumotini chiqaradi



8-rasm. hostname – host nomi

9-rasm. python dasturini ishiga tushirish

10-rasm. ip address ma’lumotlari

11-rasm. cat – faylga yozish


12-rasm. cat – fayldan o’qish


13-rasm. mv – fayl nomini o’zgartirish


14-rasm. ping – tarmoq aloqasini tekshirish


15-rasm. history – buyruqlar tarixi


16-rasm. echo – ekranga ma’lumot uzatish


17-rasm. ps – procces – jarayonlar haqida ma’lumot


18-rasm. apt-get – linux kutubxonalari haqida malumot beradi

Nazorat uchun savollar:

1. Linux yadro modullari?
2. Linux OT imkoniyatlari?
3. Linux OTning qulayliklari?
4. Hostname nima?
5. Tarmoq interfeylari?
6. NFS va Samba server imkoniyatlari?

Linux yadro modullari Linux operatsion tizimining yadro qismini kengaytiruvchi yoki moslashtiruvchi kichik dastur qismlaridir. Bu modullar, tarmoqlarining resurslari, fayl tizimlari, tarmoq protokollari va boshqa tizim qismlarini o'z ichiga oladi.

Linux yadrosi odatda "monolitik yadro" deb ataluvchi tuzilishda bo'lib, bu degani, yadroning ko'pgina qismi bittasida yig'iladi va ishlaydi. Lekin, Linux yadrosi foydalanuvchilarining tizimlarini o'zlarining talablari bo'yicha moslashtirish va kengaytirishlari uchun modullar bilan birgalikda to'plab olinishi mumkin.

Linux ochiq kodli operatsion tizim boʻlib, u koʻp foydalanuvchi qobiliyati, xavfsizlik, barqarorlik, moslashuvchanlik va moslashtirish kabi turli funksiyalarni taklif etadi. Bundan tashqari, bepul foydalanish mumkin bo'lgan juda ko'p dasturiy vositalar va ilovalar mavjud. Bundan tashqari, Linux foydalanuvchilarga vazifalarni tez va samarali bajarish imkonini beruvchi buyruq qatori interfeysiga ega.

Linux OTning qulayliklari?
Ko’p vazifalilik: bir vaqtning o’zida ko’p dasturlar bajariladi.
Ko’p foydalanuvchilar bir vaqtning o’zida bitta kompyuterdan foydaianadi.
Protsessorning himoyalangan rejimi.
Protsess xotirasi himoyasi: dasturdagi uzilish sistemaning osilib qolishini keltirib chiqarmaydi.
Tejamli yuklash (zagruzka): Linux diskdan dastur haqiqatdan ham bajaradigan qismlarnigina o’qiydi.
Bajariladigan dastur nusxalari orasida yozuv bo’yicha sahifalarning bo’linishi. Bu, dastuming protsesslar — nusxalari bajarilayotgan paytda aynan o’sha bitta xotiradan foydalanish mumkinligini anglatadi. Bunday protsess xotiraga yozib oiishga urinayotgan paytda, yozib olinayotgan 4 kilobaytli sahifa bo’sh joyga nusxa qilib olinadi. Bunday xususiyat tezkorlikni oshiradi va xotirani tejaydi.
Sahifalarni tuzishni o’z ichiga olgan virtual xotira (ya’ni xoti¬radan diskka noaktiv protsessning hammasi emas, balki kerak bo’lgan sahifa siqib chiqariladi); diskning mustaqil qismlaridagi yoki faylli sistemalarning fayllaridagi virtual xotiraning hajmi 2 Gbayt; dasturlar amalga oshirilayotgan paytda virtual xotira o’lchovining o’zgarishi.

• Hostname nima?

Kompyuter nomini o‘rnatishda birinchi navbatda ushbu kompyuterning xozirgi xolatdagi nomini bilish kerak bo‘ldi. Buning uchun terminal oynasida #hostname komandasini teramiz.
#hostname
Ttarmoq interfeylari?
Tarmoq interfeysi - bu kompyuter va xususiy yoki umumiy tarmoq o'rtasidagi o'zaro bog'lanish nuqtasi.
Telekommunikatsiyada tarmoq interfeysi qurilmasi ( NID ; shuningdek, bir qancha boshqa nomlar bilan ham tanilgan) tashuvchining mahalliy halqasi va mijozning xonalari o'tkazgichlari o'rtasidagi chegara nuqtasi bo'lib xizmat qiluvchi qurilmadir . Tashqi telefon NIDlari, shuningdek, abonentga stansiya simlariga kirishni ta'minlaydi va halqaning yaxlitligini va abonentning ichki simlarini tekshirish uchun qulay sinov nuqtasi bo'lib xizmat qiladi.
• NFS va Samba server imkoniyatlari?

NFS (Network file system) - tarmoq fayl tizimi protokoli Sun Microsystems tomonidan yaratilgan Unix ning standart protokoli bo'lib, serverlarning klient tomonidan belgilangan ma'lumotlarni taqsimlashga qaratilgan. NFS tizmi Unix, Dos, Windows, VMS, Linux va boshqa bir qator tizimlarda ishlaydi. Fayllarning fizik jihatdan qayerda joylashgani NFS ning foydalanuvchisiga hech qanday ta'sir qilmaydi.

Samba serveri. Samba serveri Linuxva Windows оperatsiоn tizimlari o'rtasida ma`lumоtlar va printerlarga bo'lgan ruxsatlarni bоshqarish ni оsоnlashtirib beruvchi dastur hisоblanadi.