Guruh talabasi karimovNuralining Kompyterni tashkil etish fanidan mustaqil ishi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
URGANCH FILIALI
KOMPYUTER INJINERINGI FAKULTETI
961-20 GURUH TALABASI
KarimovNuralining
Kompyterni tashkil etish FANIDAN

Mustaqil ishi




Mavzu: Disiqlarga xizmat ko’rsatuvchi dasturlar

Bajardi: Kompyuter injineringi fakulteti
961-20 guruh talabasi S.Masharipov


Reja:

1. 
   Disklarni oqish qurilmalari
   

2. 
   Qattik diskka xizmat ko’rsatish
   

3. Magnit disklar

1. DVD disklar 1995-yil yangi turdagi optik disklar DVD (Digitel Video Disk-raqamli video disk) lar yaratildi. Ular kompakt disklardan katta sigimlari bilan ajralib turadilar. Yuqori chastotali lazerlardan foydalanish va diskdagi halqalar orasidagi masofani kamaytirish hisobiga bitta diskga 4,7 GB sigimli disklar yaratish mumkin boldi. Disk ikki tomoniga yozish hisobiga disk hajmini 8,5-9,4 GB gacha yetkazish mumkin boldi. DVD disk yurituvchilar barcha disklarni oqiy oladi. DVD hamda kompakt disklarni ham oqiy oladi. DVD disklarni DVD-ROM, DVD-R, DVD-RW turlari va disk yurituvchilari mavjud.

Digital Video Disk (DVD) -qattiq disklarning kеyingi yangi avlodi bolib, ma'lumotlarni tashish, saqlash asosan videoli ma'lumotlar uchun foydalaniladi va king tarqalgan. Ularning ikki turi mavjud: 1) DVD-R 2) DVD-RW DVD-R (Digital Video Disc - Read) – oqish uchun ishlatiladigan raqam video disk. Unga faqat bir marta ma'lumot yoziladi va ochirib bolmaydi. DVD-RW (Digital Video Disc - Read Write) – oqish va yozish uchun ishlatiladigan raqamli video disk. Unga bir nеcha marta ma'lumot yoziladi va ochiriladi. DVD disk turlari:
DVD disk turlari. Ikki turdagi disklar chiqariladi: 1. Bir qatlamli. 2. Ikki qatlamli. Bir qatlamli DVD disk 4,7 Gbayt malumotlarni saqlaydi, bu 135 minut davom etadigan videofilmni yozishga yoki tovushni 9 soat eshitishga yetadi. Ikki qatlamli -Raqamli DVD videodisklar bolib, bu disklarga malumot ikki qatlamli va ikki tomonli yoziladi. Shuning uchun ham ularga katta sigimli malumotlar ketadi, ularning sigimi 4,7Gbayt, 8,5Gbayt, 9,4Gbayt, 17 Gbayt ga teng boladi.
Yumshoq disklar (Floppy Disk Drive) birinchi variant shaxsiy kompyuterlar uchun ishlatilgan va hozirgi kunda ularni dеyarli uchratish qiyin. Yumshoq disklar diskеta dub ham yuritiladi. U asosan 5,25 va 3,5 dyuymli diskеtalarga boinadi. 5,25 dyuymli diskеtalarning hajmiga kora 180, 360 Kbayt boladi. Bu diskеtani qol yordamida bеmalol egsa boladi. Unda 133 mm aylana simon disk bolib, tortburchak korinishdagi palstmas himoyalagich bilan qoplangan. Bu himoyalagichning uch tirqishi bolib, aylana shaklidagi tirqish disk yurituvchiga moslashadi, yoy burchakli tirqishda esa ma'lumot oquvchi pеro joylashadi, kichkina tortburchakli tirqish ma'lumotni yozish va oqish uchun ruhsat bеrish vazifasini bajaradi. Agar kichik tirqish qora ranli qogoz bilan bеrktirilsa, diskеtadan faqat ma'lumotlarni oqish mumkin. Bu diskеtalarni hajmiga qarab har birining oqish qurilmasi alohida boladi. Ushbu diskеtaning diskining diamеtri 133 mm, shuning uchun uni 5,25 dyuymli dеyiladi. Yumshoq disklar.
Disketa - Malumotlarni, dasturlarni doimiy saqlash, uzatish, qabul qilish maqsadida disketalar ishlatiladi. Unga FDD (Floppy Disk Driver – egiluvchan disk qurilmasi) yordamida malumotlar va dasturlar yoziladi va undan oqiladi. Hozirda HD (High Definition - yuqori aniqlikdagi) rusumidagilar asosan hajmi 1,44 yoki ota yuqori 2,88 Mbaytga teng bolganlari keng ishlatilmoqda. 3,5 dyuymli diskеtalar hajmiga kora 0.72, 1.44, 2, 2.88 Mbaytli. Bu diskеtalar qattiq plastmas qobiq ichida joydashgan, diskning diamеtri 89 mm boladi. Disketa
ZIP disk - qattiq disklarning kеyingi yangi avlodi bolib, katta hajmli ma'lumotlarni tashish, saqlash asosan videoli ma'lumotlar uchun ishlatiladi. Ularning hajmlari 100 Mbaytdan 1.3 Gbaytlilari mavjud. CD (DVD) ga yozilgan ma'lumotni oqish CD RW, CD ROM (DVD RW, DVD ROM) qurilmalari kеrak bolardi. ZIP disklarni yaratilishi disklar bilan birga ularni oquvchi qurilmasini ham olib, kеrakli joyda ixtiyoriy shaxsiy kompyuterga ulash va foydalanish imkoniyati bor. Shaxsiy kompyuterning parallel portlari bilan ishlaydi, CD va DVD ga nisbatan axborotni kochirish tеzligi 5-10 katta.. Zip disklar.
Optik disklar Optik disklarning yangi standarti Blue Ray deb ataladi. Bu nom kok nur degan manoni bildiradi va disklarni oqishda ishlatiladigan yanada kichik tolqin uzunligiga ega lazer nurining rangidan olingan. Blue Ray disklarining hajmi 25 GB bolib, ulardan DVD standartidan ham yuqori sifatli HD (High Density - yuqori aniqlikdagi) va Full HD – toliq yuqori aniqlik standartidagi telekorsatuvlar va videomateriallarni saqlash uchun ishlatiladi. HD standartida har bir kadr 1280x720, Full HD da 1920x1080 olchamga ega boladi.
Disklarga xizmat korsatuvchi dasturlar: CD va DVD disklarga matn, tasvir, rasm, audio, video fayllarni yozish va qayta yozish uchun asosan hozirgi kunda Nero Express, Total Commander tarkibidagi aBurner dasturlari ishlatiladi. Nero dasturi kompyuterga ornatilgan bolsa, uni ishga tushirish uchun quyidagi ketma-ketlikni bajaramiz: Пуск Все программы Nero Nero Express
Qattiq magnitli disk (vinchester) kompyuterning asosiy malumotlar saqlanadigan xotirasi hisoblanadi. Ular hajmi va ishlash tezligi bilan farqlanadi. Qattiq disk-kopyuterning sistemali blokiga ornatiladi va shleyf deb nomlanuvchi maxsus shnur bilan plataga ulangan boladi. Kompyuter ochirilganda ham qattiq diskda malumotlar saqlanib qoladi. Qattiq magnitli disk yoki Vinchester nomi 1973-yilda IBM kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan. Uning sigimi 16 Mbayt bolgan yildagi eng katta qiymatlar: sigimi 9000 Mbayt aylanish tezligi ayl/min; murojaat qilish vaqti - 5 s; transferi - 17 bayt/s. Hozirgi kunda sigimi 80, 160, 320, 512, 1000, 1500, 2000 Gbayt vinchesterlar mavjud. Magnit disk(vinchester)larning yaratilishi.

2.Vinchestor - qattiq disk HDD ( Hard Disk Driver). Qattiq magnit disk kompyuterda ishlanadigan programmalar va ma’lumotlarni doimiy saqlash uchun qo`llaniladi. Ular OS programmalari, taxrirlagichlar, programma sistemalari, amaliy programmalar va x.k. Vinchester OX hisoblamaganda boshqa qurilmalar ichida eng tez yuqori qo`zg`alish ( 7- 20 millisekund, ms) va o`qish-yozishni 5 Mbaytgacha tezligini ta’minlaydi. Kompyuter foydalanuvchi vinchesterni asosan 3 parametriga qarab aniqlab oladi. Bular – sig`im, tezlik, interfeys. ( HDD SEA CATE – 40-80-120-160, G8, VAHTOR – 40, 80, 120, 250, 200G8.). Sig`im – diskda joylashishi mumkin bo`lgan ma’lumot miqdorini belgilaydi. Eng birinchi IBM RS kompyuterlarida qattiq disk sig`imi 5 MBayt bo`lgan bo`lsa, xozir 800 Mbaytdan to 1,6 Gbaytgacha, xattoki 2-4 Gbaytga etdi. 500 Mbaytli qattiq disklar eskirgan hisoblanib, ishlab chiqarishdan olingan. Vinchester tezligi qo`zg`alish va ma’lumotlarni o`qish-yozish bilan xarakterlanadi. Ko`p kompyuterlarda diskdagi qo`zg`alish 1-12 ms, yangi disklarda 7 -8 ms ga teng. Vinchester asosan EIDE turidagi interfeys bilan kontrollerga ulangan bo`ladi. Hamma kompyuterlarning ona platasida EIDE kontrollari mavjud.

Qattiq disklar uch turda bo’ladi: ichki qattiq disk, qattiq disk, katrij va qattiq disk paketi. 
Flupy dikslar ingichka egiluvchan plastmassali disklardan foydalangan bir paytda, qattiq disklar biroz qalinroq, o’tkir uchli metallic qattiq disklardan foydlanadilar.
 Qattiq disklar axborotni ancha tez saqlab qoladilar va tiklaydilar va katta sig’imga egadilar. Ular-sezgir qurilmadir. O’qish-yozish asoslari havoning 0.000001 qalinlikdagi dyumidadir. Shunchalik ingichkaki, tutun zarrasi, barmoq izi, chang yoki odamning sochi uchning talofatiga olib keladi. Uchning talafoti o’qish sathi- yozish uchi yoki uning sathidagi zarra magnitli diks sathi bilan aloqaga kirishganda sodir bo’ladi. Uchning talofati- qattiq diskning ishsiz bo’lib qolishi demakdir. Bu degani, diskdagi ayrim yoki barcha ma’lumotlar buziilb ketdi. 
Ichki Qattiq disk
 Ichki qattiq disk qattiq disk sifatida mashhurdir, chunki u tizim modulining ichida joylashgan. Bundan dastur va katta ma’’lumotlar fayllarini saqlab qolish uchun foydlaniladi. Masalan, deyarli har bir mikrokompyuter o’zining amallari va Word, Excel singari bosh ilovalarni saqlab qolish uchun ichki qattiq diskidan foydlanadi. Ichki qattiq disk konteyner ichida muhrlangan bitta yoki bir nechta metal qattiq disklardan tashkil topgandir. Konteyner disklarni aylantiruvchi dvigatelni o’z ichiga oladi. Unda tanlov richagi, ma’lumotlarni yozib olish va ma’lumotlarni diskdan o’qib olish uchun qizil uchlar bo’ladi. Mikrokompyuterning tashqi tomonidan qaraganda, ichki qattiq disk tizimning SAV-faylidagi bosh panelining qismini eslatadi. Odatda, ichida 4 ta 3 ½-dyumlik oldinga va orqaga yurivchi richagli metallik qattiq disk bo’ladi.
Qattik diskka xizmat ko’rsatish amallari deganda nima tushuniladi? Malumki, kompyuter yelektr tarmog’iga ulanganda vinchester diskchalari xarakatga tushadi va uning aylanish tezligi 6500 –10000 martagacha etadi. Bu juda katta tezlik. Xuddi shuningdek, kompyuterning boshqa qurilmalari ham ish jarayonida katta kuchlanishga yega bo’ladi va yelektr toki o’tishi natijasida o’zidan issiklik chiqaradi. Qattik diskka ko’rsatiladigan xizmatlar undagi malumotlarga ishlov berishdan iborat. Ularni qanday amalga oshirishni ko’rib chiqamiz.
Diskka fayllar bilan ishlaganda operatsion tizim, o’zaq, katalog, fayllar joylashish jadvali (FAT – Fail allacation Table ), diskning yuklanish dasturi yozilgan qismidagi malumotlardan foydalaniladi. Agar diskning tizimli qismi buzilsa, diskdagi ma’lumotlardan to’la yoki qisman ham foydalanib bo’lmaydi. Diskning tizimli bo’limini (Disk Edit turidagi dastur yordamida) qayta tiklash mumkin. Lekin bunday ish foydalanuvchidan yuqori malaka va ko’p vaqt talab qiladi. Agar tizimli bo’lim fayllarini doimiy ravishda Image dasturi yoradamida nusxalanib quyilsa, diskning tizimli soxasi buzilganda uni qayta tiklash ancha engil bajariladi.
Image. exe dasturi diskning tizimli soxasi xaqidagi ma’lumotlarni Image. dat fayliga yozib kuyadi. U bu faylni yuklash jarayonida fayllar joylashish jadvali va o’zak katalog xaqida ma’lumotlar tasvirlanadi.
Xar safar Image.exe fayli ishga tushirilganda undagi axborot yangilanib turadi, faylning avvalgi xolati yesa, Image.bak faylida saqlanadi.
Image.exe faylini ishga tushirish quyidagicha bajariladi:
Agar disk yurituvchi ko’rsatilmasa, faol (joriy) disk yurituvchi tushuniladi.
Image.bak faylini xosil qilishni bekor qilish uchun Image / Noback buyrug’i beriladi.
Image dasturining bajarilish vaqti juda qisqa, shuning uchun uni tez-tez bajarib turish tavsiya yetiladi.