5-bo’lim 7-ma’ruza: atom fizikasi. I. Mashg’ulotning maqsadi

Atom tuzilishi nazariyasiga kirish 

  

Atom  tuzilishi  haqidagi  yangi  tasavvurlar  birinchi  bor  1904-yilda  nazariy 

yo’l  bilan  Tomson  tomomidan  kashf  qilingan.  Uning  hisoblashicha  atomning 

radiusi  - 1 Angstrem tartibida ekan. 

 

1911-yilda  Rezerford   



-zarrachalar  bilan  o’tkazilgan  tajriba  natijalariga 

asoslanib,  Tomson  modelining  noto’g’ri  ekanligini  isbotladi.  Rezerford  modeliga 

asosan, atom markazida musbat yadro va bu yadroning atrofida, Quyosh atrofidagi 

planetalar kabi, manfiy zaryadlangan elektronlar aylanadi, atomning 99 % massasi 

yadroda  jamlangan.  Bu  modelni  atomning  planetar  modeli  deb  atalgan.  Keyinroq 

bu modelning ham kamchiliklari borligi aniqlangan. 

 

Bor  Rezerford  modeli  kamchiliklarini  hisobga  olib,  o’zining  uchta 

postulatlarini ta’rifladi. 

1.  Elektronlar yadro atrofida ma’lum statsionar orbitalarda aylanib, bu orbitalarga 

diskret energiyalar to’g’ri keladi; 

2.  Atom  yoki  undagi  elektronlar  bir  statsionar  m-holatdan  ikkinchi  n-  holatga 

o’tganda o’zidan nur chiqaradi yoki nur yutadi. Ushbu nurning chastotasi 







E

E

h

m

n

                 (1.1) 

shartdan topiladi. 

3.  Orbita  bo’ylab  yadro  atrofida  harakatlanayotgan  elektronning  impuls  momenti  

Plank doimiysiga karralidir: 

                                                        

23

 Benjamin  Crowell.Simple  nature.p-839 

W

+e

 

∆ 

 

V

 

(

 

b) A different way of studying the 

pho

 

 

V 

light

 

---

 

M

m v r

n







         (1.2) 

 

bu yerda 

n 



1 2 3

, , ,...

 butun sonlar, 



 h 

 





105 10

34

.

*

*

Ж с

- Plank doimiysi. 

 

Bor  o’z  postulatlarini  eng  oddiy  atom  sistemasi  –  vodorod  atomi 

nazariyasini yaratish uchun qo’llagan va uning asosida  

r

me

м

0

0

2

2

11

4

5 29 10







 

.

*

       (1.3) 

kattalik – birinchi Bor orbitasining radiusi aniqlangan.