5-Laboratoriya: Oqova suvni organik moddalardan adsorbtsiya usuli bilan tozalash. Ishning maqsadi

B- variyant. Faollashtirilgan ko‘mirga organik spirtlarning adsorbsiyalanishini 
aniqlash. 
Reaktivlar va materiallar: tarkibida spirtlar saqlangan oqova suv namunalari, 
konsentratsiyasi aniq spirtli eritmalar, faollashtirilgan ko‘mir, filtirlanuvchi qog‘oz.
Tajhizotlar: 100ml li konusli kolbalar, o‘lchov silindirlari, stalagmometr. 
Ishni bajarish tartibi. 
Kolbaga tarkibida organik qo‘shilmalar saqlangan oqova suvidan 20-50 ml 
olib, unga 1-2 g faollashtirilgan ko‘mir solib, yaxshilab aralashtiriladi va 20-30 
daqiqada adsorbsiyalash uchun qo‘yiladi. Tadqiq etilayotgan dastlabki suvning 
yuza tarangligi va ko‘mirga adsorbsiya jarayoni oxiriga etgandan keyin, filtrlab 
olingan muvozanat eritmasining (filtratning) yuza tarangligi aniqlanadi. 
Oldindan kalibrlangan yuza tarangligi-suvdagi organik moddalarning 
konsentratsiyasi bog‘liqligi grafigidan foydalanib, yuza tarangligini qiymatlariga 
qarab, organik qo‘shilmalar konsentratsiyasini dastlabki va muvozanatdagi 
qiymatlari aniqlanadi. 
Suv tarkibidagi ko‘pgina organik moddalar suvning yuza tarangligini 
pasaytirish qobiltiga ega. Shuning uchun suvning yuza tarangligini aniqlash 
suvdagi organik qo‘shilmalarining miqdorini aniqlashga qo‘llaniladi. 
Yuza tarangligi (
⁄
⁄
) –suyuqlik hajmidagi molekulalar va suyuqlik 
– havo chegarasidagi molekulalarga ta’sir etuvchi kuchlar hisobiga hosil 
bo‘ladigan va qatlam chegarasi birligiga mos keladigan qo‘shimcha erkin 
energiyadir. YUza tarangligini aniqlash usullaridan biri stalagometrik usuldir. 
Stalagmometr-shisha quvur bo‘lib, uning o‘rta qismi kengaytirilgan va 
tubida lapilyar joylashtirilgan. Stalagmometrning kengaytirilgan qismi pastdan va 
yuqoridan bo‘lakchalarga taqsimlangan. Suyuqlik yuza tarangligini aniqlash uchun 
Stalagmometrning pasitki qismi suyuqlikka tushuriladi va uning yuqoridagi 
belgidan balandroq qilib so‘riladi. Stalagmometrni vertikal tarzda joylashtirib, 
belgilar orasidagi suyuqlik hajmidan tomchilar miqdori aniqlanadi. Dastlabki 
tomchilar miqdori suv uchun so‘ngi tadqiq etilayotgan suyuqliklar uchun 
aniqlanadi. 
Tadqiq etilayotgan suyuqliklarning yuza tarangligi quyidagi formula bilan 
aniqlanadi: 
Bu yerda 
-tadqiq etilayotgan suyuqlikning yuza tarangligi; 
-distillangan toza suvning yuza tarangligi; 
n- tadqiq etilayotgan suyuqlik tomchilar miqdori; 
n
0
- berilgan Stalagmometrda distillangan toza suv tomchilar miqdori. 

---

Quyidagi jadvalda suvning yuza tarangligi 
ning harorat oshishi kamayib 
borishi ko‘rsatilgan.