Superelita latыnsha super – aldыӊg‘ы, yag‘nыy elitadan aldыӊg‘ы mәnini bildiredi. Superelita tuqыmlarы eӊ joqar өnimdarlыq, sortlыq hәm egio‘ sapalarы iye. Superelita tuqыmlarы elita tuqыmlarыn jetistirio‘ protsessinde payda etilgen kөbeyitio‘ nәlzarыnan alыnadы. Elita tuqыmlarыn kөbeyitio‘ arqalы alыnatug‘ыn tuqыmlarg‘a reproduksiya delinedi. Elita tuqыmыn egip I- reproduksiya, onы egip II – reproduksiya, onnan bolsa III – reproduksiya hәm t. b. alыnadы. Reproduksiya sөzi buo‘ыn (әo‘lad, push) degen mәnini bildiredi.
Sort kelip shыg‘ыo‘ы uqsas, morfologik, biologik hәm xojalыq ushыn qыmbat bahalы belgiler boyыnsha uqsas өsimlikler gruppasы. Ol insan xыzmeti bolыp islep shыg‘arыo‘ vositasidir.
Sortlar kelip shыg‘ыo‘ыna hәm shaӊlanыo‘ tүrine kөre tүrli genetik tәrtipke iye. SHetten shaӊlanыo‘shы өsimliklerde sort tүrli geterozigotalы үlgiler aralaspasыnan ibarat. Өzinen shaӊlanыo‘shыlar sortы bolsa uqsas gomozigotalы liniyalarr aralaspasы. Joqarыda aytыlg‘anыnday sortlar barlыq belgiler boyыnsha jaqsы tүrlengen bolыo‘ы kerek. Bul bolsa өsimliktiӊ shaӊlanыo‘ tүrine qarap tүrli tәrizde әmelge asыrыladы. YAg‘nыy өzinen shaӊlanыo‘shыlarda өzinen shaӊlantыrыo‘ arqalы, shetten shaӊlanыo‘shыlarda tiyisli tәrizde shetten shaӊlantыrыo‘ arqalы saqlap turыladы.
Islep shыg‘arыo‘ protsessinde sortlar kөbinshe өziniӊ xojalыq hәm biologik qәsiyetlerin tөmenletip jiberio‘ nәtiyjesinde sort jamanlasadы. Sort jamanlasыo‘ыnыӊ tiykarg‘ы sebepleri:
tosattan hәm biologik pataslanыo‘.
Ajralыo‘ hәdisesiniӊ jүz berio‘i.
өsimliklerdiӊ kesellenio‘i.
Mutatsiyanыӊ jүz berio‘i.
Tosattan hәm biologik pataslanыo‘. Tiykarg‘ы sort tuqыmыna basqa sort yamasa eginler tuqыmыnыӊ aralasыp qalыo‘ыna tosattan pataslanыo‘ delinedi (gүzgi biyday, qara biyday menen qattы biyday, jumsaq biyday menen sulыg‘a, arpa aralasыp qalыo‘ы hәm olardыӊ kөbeyio‘ koeffitsienti tүrlishe bolg‘anlыqlarы ushыn sort tezde jamanlasыp ketio‘i mүmkin).
Do'stlaringiz bilan baham: |
