5-Lektsiya: Tuxımgershilikti` qa’niygelestiriw ha’m onı sanaat tiykarında sho’lkemlestiriw. Joba

5-Lektsiya:Tuxımgershilikti` qa’niygelestiriw ha’m onı sanaat tiykarında sho’lkemlestiriw.
Joba.
1.Sanaatlastırılg’an tuxımgershilik haqqında tu’sinik onı sho’lkemlestiriw qag’ıydaları.
2.Tuxımgershilikti sanaat negizine o’tkeriw jolları.
3. Ma’mleketlik tuxım fondları ushın tuxım jetistiriwdi sho’lkemlestiriw.
4. Ma’kke, salı eginlerinde sanaat tiykarında tuxımgershilikti sho’lkemlestiriw.
5. Ayırım rawajlang’an ma’mleketlerde sanaatlastırılg’an tuxımgershilik boyınsha aldıng’ı ta’jiriybeler.
A’debiyatlar: T1,T2,T3,Q1,Q2,Q3,Q4,Q6.Q7.


Ao‘ыl xojalыq eginleri zүrәәtligi hәm sapasыn asыrыo‘ barыsыndag‘ы jumыslar arasыnda tuqыmgershilik belgili orыndы iyeleydi.
Tuqыmgershilik dep tәrbiyalanыp atыrg‘aneginler sortlardыӊ tazalыg‘ыn, biologik hәm zүrәәtlik sapalarыn saqlag‘an halda olardыӊ tuqыmlarыn kөbeytirio‘shi ao‘ыl xojalыg‘ы islep shыg‘arыo‘dыӊ arnao‘lы tarmag‘ыna aytыladы.
Basqasha etip aytqanda tuqыmgershilik eginler zүrәәtligin toqtao‘sыz asыrыo‘ hәm jalpы өnimniӊ kөbeyio‘ine qaratыlg‘an shara – tәdbirler dizimi.
Joqarыdag‘ы maqsetten kelip shыg‘ыp tuqыmgershilikke jүkletilgen islep shыg‘arыo‘g‘a jaӊa usыnыs etilgen sortlardыӊ joqarы sapalы tuqыmlardы rayonlastыrыlg‘an zonalar boyыnsha xojalыqlarыna jetkerip berio‘ hәm aldыnnan egip qыyatыrg‘an sortlar tuqыmlardыӊ sortlыq hәm zүrәәtlik sapalarыn saqlao‘ o‘azыypasы jүklengen. Bul o‘azыypanыӊ tuqыmgershilikke jүklengenligi sebep usы islep shыg‘arыo‘ sharayatыnda tuqыmlardы jalpыlamay kөbeyitio‘ protsessinde sortlardыӊ zүrәәtlik sapalarы jamanlasыp ketedi.
SHetten shaӊlanыo‘shы өsimlikler tuqыmgershiliginde hәr dayыm kөbeyitio‘ protsessinde sortlardы jaqsыlao‘ protsessi hәm әmelge asыrыlыo‘ы mүmkin. Sebebi bul sortlar genetik tәrepten geterogen jag‘daydag‘ы populyasiyalardan payda bolg‘an. Alыmlardыӊ anыqlanыo‘ыna joqarыdag‘ы tәdbirlerdi tuo‘rы shөlkemlestirio‘ tiykarыnda tuqыmgershilik jumыslarы alыp barыlsa eginler zүrәәtligi 15 – 20% ke shekem asыo‘ы mүmkin eken.
Tuqыmgershiliktiӊ teoriyalыq tiykarы hәm seleksiyaniki sыyaqlы genetika. Tuqыmgershiliktiӊ maqseti sort yamasa qospaqtыӊ zүrәәtlik imkaniyatlarыn tolыg‘raq әmelge asыrыo‘ hәm olardыӊ xojalыq hәmde biologik qәsiyetlerin saqlao‘. Basqa tәrepten bolsa tuqыmnыӊ zүrәәtlik qәsiyetleri tek g‘ana onыӊ genetik nәsillengende g‘ana emes, bәlkim tuqыmnыӊ rao‘ajlanыo‘ sharayatыnda, yag‘nыy ana өsimliginde rao‘ajlanыo‘ыnda hәm. Tuqыmnыӊ eginbaplыq qәsiyetlerine tүrli kesellikler, mexanik jaraqatlanыo‘ hәm basqa faktorlar tәsir qыladы. Sonыӊ ushыn hәm tuqыmgershilikti payda qыlыo‘da sortlardыӊ biologik hәm өzgerio‘sheӊlik qәsiyetlerdi jaqsы bilio‘ hәm kompleks sharayatlarыn esapqa alыo‘ kerek. Usы sebepli genetika, biotexnologiya, fiziologiya, bioximiya, fitopatologiya sыyaqlы pәnler usыllarыna tayang‘an halda jumыs jүrgizio‘ zәrүr. Usы menen birge tuqыmgershilik erkin pәn sыpatыnda jыllar dao‘amыnda sыnap kөrilgen өziniӊ usыllarы hәm metodlarыna iye.