5-ma’ruza. Hozirgi o‘zbek tilida so‘z-gaplar reja


Download 19.38 Kb.
bet1/8
Sana09.01.2022
Hajmi19.38 Kb.
#264367
  1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
5-mavzu fe6c4b76c0714c35c3436fed3c9b11a7[1]


5-MA’RUZA. HOZIRGI O‘ZBEK TILIDA SO‘Z-GAPLAR
Reja:

  1. So‘z-gap to‘plamini ajratish tamoyillari.

  2. So‘z-gap larning alohida belgilari.

  3. So‘z-gap tasnifi.

  4. So‘z-gapning sintaktik xususiyati.


Tayanch tushunchalar

so‘z-gap, so‘z-gapning ma’noviy guruhlari, umumiy grammatik ma’no, oraliq grammatik ma’no, xususiy grammatik ma’no, ma’noviy nomustaqillik, sintaktik aloqa, modal, undov, tasdiq /inkor, taklif /ishora
So‘z-gap to‘plamini ajratish tamoyillari. O‘zbek tilshunosligida so‘z-gapning mohiyati, turlari, ularning leksik materiali tavsifi, qo‘llanish xususiyati empirik asosda yetarlicha o‘rganilgan. Substansial yondashuvda gapning eng kichik qurilish qolipi WPm sifatida qayd etilgach, ziddiyatli, izohtalab nuqtalarga ega bo‘lgan so‘z-gapga ham «lison-nutq» tamoyili asosida yondashish zaruriyati paydo bo‘ldi va har bir gapning o‘z qolipi mavjud bo‘lgani kabi, so‘z-gapning ham o‘ziga xos muayyan bir lisoniy qurilish modeli bo‘lishi shartligi e’tirof etildi.

So‘z-gap umumiy atamasi ostida birlashtiriladigan so‘zlarning alohida belgilari mavjudki, ular shu belgisi bilan mustaqil, yordamchi so‘zdan, shuningdek, yoxud qo‘shma gapdan farq qiladi. Bular quyidagilar:

1) mustaqil holda gap bo‘la olish;

2) gap tarkibida shu gapning biror bo‘lagi bilan sintaktik aloqaga kirisha olmaslik;

3) o‘ziga xos g‘ayrioddiy ma’noga ega bo‘lish;

4) bog‘lamalar bilan birika olmasligi va shuning uchun mayl, zamon, shaxs/son shakllariga ega emaslik.

So‘z-gap sirasiga shu to‘rt asosiy belgi bilan bir majmuaga birlashuvchi birliklar kiradi (bu tipdagi birliklar kirish so‘z vazifasida ham keladi, lekin ularning substansial belgisi – so‘z-gap bo‘lib kelish). Quyida ularning har biri alohida-alohida ko‘rib o‘tiladi.




Download 19.38 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling