5-Ma’ruza. Matlab dasturlash tizimining operatorlari Reja

---

5-Ma’ruza. MATLAB dasturlash tizimining operatorlari 
Reja: 
1. 
Ma’lumotlarni kiritish va chiqarish 
2. 
Ma’lumotlarni tiplarini ifodalanishi 
Dasturlash MATLAB tizimida uning imkoniyatlarini kengaytirishi mumkin. Uning 
foydalanish imkoniyatlarini yanada oshiradi. Yuqorida dasturlashning ma’lum elementlari bilan 
tanishdik. Bu yerda MATLAB tilining to’ldiruvchi qoidalarini ko’rib o’tamiz. Dasturlash tilida 
konstantalar va o’zgaruvchilar ishlatiladi. O’zgaruvchi bu ob’ekt nomlariga ega bo’lib, o’zida 
turli ma’lumot qiymatlarini saqlash xususiyatiga ega. O’zgaruvchining bu ma’lumot qiymatlari 
sonlar yoki simvollar, vektorlar yoki matritsalar bo’lishi mumkin.
O’zgaruvchining aniq bir qiymatini berish uchun o’zlashtirish operatori ishlatiladi:
Uning umumiy ko’rinishi quyidagicha:
 
O’zgaruvchi_nomi = ifoda; 
O’zgaruvchining tipi oldindan e’lon qilinmasligi mumkin. Ular o’zgaruvchining 
o’zlashtirayotgan ifoda qiymatiga qarab aniqlanadi. O’zgaruvchining nomi bir nechta 
simvollardan tashkil topishi mumkin, lekin boshlang’ich 31 ta simvol identifikatsiya qilinadi. 
O’zgaruvchining nomi harf bilan boshlanadi. Bundan tashqari harf, raqam, simvol va ostiga 
chiziqlar bo’lishi mumkin. Nomda probel va maxsus belgilar ishlatish mumkin emas.
Matematik ifodalarda monitor ekraniga joylashmagan holda uning ma’lum qismini keyingi 
qatorga ko’chirish maqsadga muvofiq. Buning uchun ko’p nuqta (…) simvoli ishlatiladi. Buyruq 
rejimida bitta satrdagi simvollar soni 4096 ta bo’lishi mumkin. M-faylda esa cheklanmagan, 
lekin bunday uzun satrlar bilan ishlash noqulay. Shuning uchun satrdagi simvollarni ko’chirish 
dasturni sifatini yaxshilaydi. 
 
Ma’lumotlarni kiritish va chiqarish 
MATLAB tilida oshkor ma’lumotlarni kiritish va chiqarish operatorlari yo’q. Bu muammo 
o’zlashtirish operatori orqali hal etiladi. Buning uchun matematik ifodalarning oxirida nuqtali 
vergul (;) belgisi qo’yilmaydi.
Tizim konstantalariga quyidagilar kiradi: 
Sonlar formatlari quyidagicha ifodalanadi:  

---

MATLABda hisoblashlarda ikkilik aniqlikdagi rejimdan foydalaniladi. Biroq natijalarni 
chiqarishda haqiqiy o’nli nuqtali shaklda 4 ta raqam ko’rinishidagi son chiqariladi. Bunday 
shakldagi chiqarishni o’zgartirish dasturda qiymatni chiqarish oldidan format name buyrug’i 
ishlatiladi. Bu yerda name format nomi. Sonli ma’lumotlar uchun quyidagicha bo’lishi mumkin:
short – fiksirlangan formatdagi qisqa tasvirlanish (5 ta belgi);
short е – eksponensial shakldagi qisqa tasvirlanish (5 ta belgi mantissasi va 3 ta belgi 
tartibi);
long - fiksirlangan formatdagi uzun tasvirlanish (15 ta belgi); long е - eksponensial 
shakldagi uzun tasvirlanish (15 ta belgi mantissasi va 3 ta belgi tartibi);
Misol sifatida 2 ta sondan tashkil topgan vektorni chiqarishni qaraylik: format name х = 
[5/3 1.2783 e - 7]
Har xil formatlarda x vektorni chiqarish quyidagi ko’rinishga ega:
 
Ma'lumotlar tipi quyidagicha ifodalanadi: 
MATLABda ma'lumotlar tipining tarkibi 
Ma'lumotlarning array va numerric tiplari virtual yoki shunga o'xshash yani qandaydir 
o'zgaruvchilar unga kiritish mumkin emas. Ular ma'lumotlar tiplarini aniqlash va umumlashtish 
uchun xizmat qiladi.
Shunday qilib MATLABda o'zida ko'p o'lchovli massivlarni tasvirlovchi ma'lumotlar 
tiplari aniqlangan:
single - bir aniqlikdagi sonli massivlar;
double - ikkilangan aniqlikdagi sonli massivlar;
chаr - simvollar-elementlaridan iborat satrli massiv;
sparsе - ikkilangan aniqlikdagi taqsimlangan matritsa elementlari;
cell - massivning yacheykasi;
structure - maydonli massiv tarkibi;
function - handle - funksiya deskriptorlari;
int8, ..., uint32 - 8-, 16-, 32- razriyadli butun sonli belgili va belgisiz massivlar.