5-ma’ruza. Operatsion tizim sinflari Reja: ot ni sinflarga ajratish Monolit tizimlar

 
 
 
 
 
 
 
 
12-rasm. Monolit OT ni oddiy strukturalashtirish. 
 
3. Ko’p sathli tizimlar (6-sath) 
Oldingi yondashishni umumlashtirilgani, OT ni sathlar (qatlamlar) 
iyerarxiyasi sifatida tashkil etishdir. OT funksiyalari qatlamlarni tashkil etadi, m-n, 
fayl tizimi, jarayonlarni va qurilmalarni boshqarish va x.k.. Har bir qatlam, faqat 
o’zining bevosita qo’shnisi, yuqorisidagi yoki pastdagi qatlamlar bilan aloqa qila 
oladi. Amaliy dasturlar yoki OT ning modullari so’rovni, shu qatlamlar bo’yicha 
yuqori va pastga uzatish mumkin. 
Shu taxlitda qurilgan birinchi tizim, Deykstra va uning talabalari tomonidan 
1968 yilda qurilgan bo’lib, THE tizimi deb ataladi. 
Ilovadan tizim interfeysiga ko’ra
ОT moduli 
Apparatura

---

Tizim 6 ta qatlamdan iborat edi, 0-chi qatlam, prosessor vaqtini taqsimlash 
bilan mashg’ul bo’ladi, u jarayonlarni uzilishi bo’yicha yoki vaqt o’tishi bilan 
boshqa jarayonlarga o’tkazadi. 
1-chi qatlam xotirani boshqargan, u operativ xotira va magnit barabani 
sohasini, operativ xotirada joy yetmagan jarayonlar qismlariga (sahifalar) 
taqsimlagan, ya’ni 1-chi qatlam virtual xotira funksiyasini bajargan. 
2-chi qatlam operator konsoli va jarayon o’rtasidagi aloqani boshqargan. Bu 
qatlam yordamida, har bir qatlam o’zining shaxsiy operator konsoliga ega bo’ladi. 
3-chi qatlam yordamida har bir jarayon, aniq qurilmalar bilan ishlash o’rniga 
(ularning turli xususiyatlarini hisobga olgan holda) foydalanuvchiga qulay 
xarakteristikalarga ega bo’lgan kiritish-chiqarish abstrakt qurilmalarga murojaat 
etgan.
4-chi qatlamda, kirish-chiqish qurilmalarini boshqarish, xotira va konsol, 
jarayonlar bilan xech qanday aloqasi bo’lmagan foydalanuvchi dasturlari ishlagan. 
THE tizimida, ko’p qatlamli sxema ishlab chiqish (selem razrabotki) 
maqsadlariga xizmat qilgan, chunki keyin tizimning hamma qismlari umumiy 
obyekt moduliga kompanovka qilingan. 
Ko’p qatlamlilikning keng umumlashtirilishi MULTICS OT larida amalga 
oshirildi. MULTICS tizimida har bir qatlam (xalqa deb ataluvchi) yuqorida 
joylashganidan ko’ra imtiyozliroqdir. 
Yuqori qatlamdagi prosedura, quyidagi prosedurani chaqirmoqchi bo’lsa, u 
mos tizimli chaqiriqni bajarishi lozim, ya’ni chaqiriq bajarilishi oldidan parametrlari 
sinchiklab tekshiriladigan TRAP (uzilish) komandasi bajarilshi lozimdir. 
MULTICS da OT, har bir foydalanuvchi jarayonining adres makoni qismidan 
iborat bo’lsa ham, apparatura, ma’lumotlar ximoyasini xotira segmentlari darajasida 
himoya qiladi. Masalan, ma’lum segmentlarga faqat yozish uchun, boshqalariga 
faqat o’qish yoki bajarish uchun ruxsat beradi. 
MULTICS da yondoshishning ustunligi shundan iboratki, u foydalanuvchi 
tizimi strukturasiga ham kengaytirilishi mumkin. M-n, professor- talabalar 
dasturlarini baholash va testlash uchun dastur yozishi mumkin, va bu dasturni n-chi 
qatlamda ishga tushirishi mumkin, bu vaqtda talaba dasturlari n+1 chi qatlamda 
ishlaydi, chunki ular o’z baholarini o’zgartira olmaydi. 
Ko’p qatlamli yondashish, UNIX OT ining turli variantlarini amalga oshirishda 
ishlatilgan. 
Amalda, bunday strukturali yondashish odatda yoxshi ishlaydi, bugungi kunda 
u ko’pincha monolit tarzda qabul qilinadi. 
Ko’p qatlamli strukturaga ega bo’lgan tizimlarda, bitta qatlamni olib tashlab, 
boshqasi bilan almashtirish, qatlamlar orasidagi interfeysning o’ziga xosligi uchun, 
murakkabdir. Yangi funksiyalarni qo’shish va mavjudlarini o’zgartirish OT ni 

---

mukammal bilish ko’p vaqtni talab qiladi. OT lar uzoq yashaydilar va kengayish va 
rivojlanish imkoniyatiga ega bo’lishlari kerakligi uchun monolit yondashish 
nazardan qoldi va uning o’rniga kliyent-server modeli va u bilan qat’iy bog’langan 
mikroyadro konsepsiyasi keldi.