Режа. - Борлиқ категорияси.Борлиқ турлари.
- Материя категорияси.Дунёнинг моддий бирлиги.
- Фалсафий билишда тарихан шаклланган услублари метафизика, софистика, эклектика, синергетика.
- Диалектик услуб ва тадкикот тамойиллари.
Борлиқ - Фалсафанинг онтология соҳасида тадқиқ этилади.
Борлиқнинг асосий шакллари: - Табиат борлиғи.
- Инсон борлиғи.
- Маънавий борлиқ.
- Ижтимоий-социал борлиқ.
Табиат борлиғи: - Бирламчи
- Иккиламчи турларга эга.
Маънавий борлиқ
- маданият ва санъат асарлари,
- тил, илмий кашфиётлар,
- ғоялар, ахлоқ-одоб қоидалари,
- фалсафий, эстетик, бадиий, сиёсий, тафаккурлаш
маданияти,
тасаввурлар,
ва х.к. мажмуи
- Жамият, шахс, миллат тараққиётининг манбаидир.
Ижтимоий борлиқ | |
барча
|
турларини ўз
|
ичига
|
қамраб
|
олади.
| | | - Иқтисодий, ижтимоий, сиёсий,
- ижтимоий этник, оилавий ва х.к. муносабатлардан таркиб топган,
- доимо тараққий этиб,
🞂 ривожланиб турадиган жонли
организмдир.
Материя - абстракция, фикрнинг махсулидир.
- оламда «умуман материя» учрамайди
- материянинг конкрет кўринишлари учрайди.
- барча моддий объектларга хос хусусиятларни умумий тарзда ифодалаш учун қўллайдиган тушунча.
Материя тушунчасининг фалсафий мазмуни:
бўлмаган мавжуд
боғлиқ холда
эканлиги;
б) улар бизнинг сезги ва билимларимиз манбаи эканлигини билдиради.
Материянинг модда кўриниши - Модда кўринишидаги материя тинчлик масса кўринишига эга.
- Протон, нейтрон, электрон ва позитронларни, улардан ташкил топган атом ва малекулаларда намоён
бўлади.
- Суюқ, қаттиқ, газсимон, плазма, эпиплазма, физик вакуум холатида мавжуддир
Материянинг майдон кўриниши - Материянинг майдон кўриниши ҳаракатдаги массага эга.
- Ёруғлик тезлигига яқин тезлик билан ҳаракат
қилади.
- Электромагнит майдон, ядро майдони
гравитацион майдон –
майдон кўринишларидир.
Материянинг масштаб ўлчов даражасилари:
🞂
Микродунё
Мегадунё
Макродунё
ҳаракат
вақтt
материя
фазо
Ҳаракат - ҳар қандай ўзгаришдир
- Унинг шакллари:
1) механик (жисмларнинг силжиши);
ҳаракат фазодаги
- физик ҳаракат (иссиқлик, ёруғлик, электр, магнитизм);
- кимёвий ҳаракат (кимёвий бирикиш ва парчаланиш, агрегат холатларнинг бир- бирига ўтиши)
- Биологик ҳаракат (органик ҳаёт)
- ижтимоий ҳаракат.
Фазо ва вақтнинг умумий томонлари
к
-1. объектив, инсон онги, иродаси ва ғояларига боғли эмасдир.
-2. абадий азалийдир. Фазо
билан вақтнинг абадийлиги материянинг абадийлигидан келиб чиқади,
-3. чексиз чегарасиз бепаёндир.
Фазо ва вақтнинг ўзига хос хусусияти - Фазо уч ўлчовга эгадир (бўйига ва баландлигига, олдига ва орқасига)
- Ҳозирги замон физикасига кўра тўртинчи ўлчов сифатида вақт олинган.
- В а қ т н и н г х у с у с и я т и б и р ў л ч о в л и г и д а д и р , қ а й т а р и л м а с л и г и д а д и р .
Вақт - материянинг мавжудлик шаклидир
- моддий жараённинг кенг ёйилиш изчиллигини англатади.
- Жараённинг турли босқичлари, бир-биридан ажралганлиги, уларнинг давом этишини, уларнинг ривожланишини
билдиради.
- Ҳар бир нарса ўз ўтмиши, ҳозири ва келгусига эга.
- Булар эса вақт тушунчасини ифодалайди.
Фазо - Ҳаракатдаги материя
мавжудлигининг туб объектив шаклидир.
- Моддий объектларинг биргаликда мавжудлигини ва бир биридан узоқлигини
- уларнинг кўламини, бир-бирига нисбатан жойлашиш тартибини ифодалайди.
Адабиётлар - 1. Давронов З., Шермуҳамедова Н, Қаҳҳарова М, Нурматова М, Ҳусанов Б, Султонова A. Фалсафа. -Тошкент: ТМУ, 2019
- 2. Жалилов Б. Диншунослик. -Тошкент: 2019.
- 3. Пржиленского В.И. Философия для бакалавров. Ростов-на Дону: Феникс, 2007
- 4.Шеррмухамедова Н.A. Фалсафа -Тошкент: Ношир, 2012.
Do'stlaringiz bilan baham: |