5-мавзу: талаб ва таклиф эластиклиги режа: Эластиклик тушунчаси

нархга боғлиқ кесишган талаб эластиклиги дейилади. Уни қуйидаги формула орқали ҳисоблаш мумкин:

• Бу ерда: Q1 - биринчи товарга талаб; P2 - иккинчи товар нархи. Унда:

• 3. Эластиклик кўрсаткичидан кўпгина иқтисодий масалаларнинг ечимини топишда фойдаланиш мумкин. Масалан, сотувчилар даромадини максималлаштириш, солиқ юкини истеъмолчилар ва ишлаб чиқарувчилар ўртасида тақсимлаш каби масалаларни эластиклик орқали ечиш мумкин.
• Маҳсулотга талаб эластик бўлганда (E>1) товарнинг нархини кескин ошириш сотишдан келадиган пул тушуми миқдорини (TR=PxQ) камайтириб юбориши мумкин. Шунинг учун ҳам талаб эластиклиги юқори бўлган товарларда пул тушуми оқимини кўпайтириш учун товарнинг нархини пасайтиришга тўғри келади.
• Талаб ноэластик бўлганда (E<1) товар нархининг ошиши сотувдан олинадиган пул тушуми миқдорининг кўпайишига, товар нархининг пасайиши эса пул тушумининг қисқаришига сабаб бўлади. Шу туфайли сотувчилар фақат товар нархини ошириш орқали даромадни оширишлари мумкин.
• Талаб эластиклигининг бу қонуниятларини билиш тадбиркорларга нарх сиёсатини тўғри белгилашга имкон яратади.

Эластиклик коэффи-циенти миқдори	Талабга нисбатан	Моҳияти	Нархнинг ялпи пул тушумига таъсири
			нархнинг ошиши	нархнинг пасайиши
Бирдан катта (Ed >1)	“Эластик” ёки “нисбатан эластик”	Талаб миқдори-нинг ўзгариши нарх ўзгариши-дан юқори	Ялпи пул тушумини (даромадни) камайтиради	Ялпи пул тушумини (даромадни) оширади
Бирга тенг (Ed =1)	Барқарор	Талаб миқдори-нинг ўзгариши нарх ўзгари-шига тенг	Ялпи пул тушуми (даромад) ўзгармайди	Ялпи пул тушуми (даромад) ўзгармайди
Бирдан кичкина (Ed <1)	“Ноэластик” ёки «нисбатан ноэластик”	Нархдаги ўзгаришга нисбатан талаб миқдорининг ўзгариши юқори	Ялпи пул тушумини (даромадни) оширади	Ялпи пул тушумини (даромадни) камайтиради

• Талаб эластиклигининг нарх ва ялпи пул тушумига таъсири

• Юқорида келтирилган чизманинг пастки қисмида даромаднинг нархга боғлиқлиги кўрсатилган. Бу функция ўзининг максимал қийматига кесманинг ўртасида эришади.
• функциядан P ни топсак:
• Бундан
• Бу функциядан ҳосила олиб, унинг максимал қийматини аниқласак,
• да даромад максимал қийматга эришишини кўрамиз.

• Истеъмолчи тўлайдиган қисми

• Солиқ юкининг тақсимланиши

• Ишлаб чиқарувчи тўлайдиган қисми

• D

• Истеъмолчи тўлайдиган қисми

• Талаб эластик бўлганда солиқ юкининг тақсимланиши

• Ишлаб чиқарувчи тўлайдиган қисми

• D

• Q2

• Q1

• Истеъмолчи тўлайдиган қисми

• Талаб ноэластик бўлганда солиқ юкининг тақсимланиши

• Ишлаб чиқарувчи тўлайдиган қисми

• D

• Q2

• Q1

• МАВЗУГА ОИД МАСАЛАЛАР:
• 1-Масала: Шакарнинг нархи 4500 сўм бўлганда оила бир йилда 50 кг шакар истеъмол қилган. Шакар нархи 5000 сўмга кўтарилди. Шакарга бўлган талабнинг нархга боғлиқ эластиклиги − 0,4 га тенг. Оила кейинги йилда неча килограмм шакар истеъмол қилиши мумкин? Масалани ёйсимон эластиклик формуласи орқали ҳисобланг.
• 2-Масала. Сигарет таклифи қуйидаги тенглама орқали берилган:
• Qs=3200+4P. Мувозанат нарх Ре=1500 сўм. Хар бир сигарет қутисига давлат 1000 сўм солиқ белгилади. Агар, талабни нархга кўра эластиклиги −0,5 га тенг бўлса, сигарет бозорининг мувозанат параметрлари ҳамда солиқ юкини истеъмолчи ва ишлаб чиқарувчилар зиммасига тақсимланиши ва “солиқ юки” ортиқчалиги аниқлансин.

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАҲМАТ!