5-modul. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi 16-lekciya. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi Joba

Qadaǵalaw ushın sorawlar:

1. Suw ólsheytuǵın suw ótkizgishlerdiń qanday túrleri bar?

2. Tomson suw ótkizgishinde suw sarpı qalay anıqlanadı?
3. CHipoletti suw ótkizgishinde suw sarpı qalay anıqlanadı?

27-lekciya. Keń diywallı hám ameliy profilli suw ótkizgishler
Joba:
27.1. Keń diywallı suw ótkizgishler
27.2. Ámeliy profilli suw ótkizgishler


27.1. Keń diywallı suw ótkizgishler


Ulıwma túsinikler. Keń diywallı (bosaǵalı) suw ótkizgishler gidrotexnikalıq qurılıslardıń tiykarǵı elementleri sıpatında júdá keń tarqalǵan. Onıń gorizontal bosaǵasınıń eni (2…3)H≤δ≤(8…10)H aralıǵında boladı. Bosaǵanıń:
a) usı uzınlıǵında energiya joǵalıw júdá kishi bolıwı kerek;
b) ústinde aǵımnıń tınısh halattaǵı háreketi gorizontal bolıwı shárt.

27.1-súwret. Keń bosaǵalı kómilmegen suw ótkizgish sxeması

Bul jerde z_yu hám z_p - keń bosaǵalı kómilmegen suw ótkizgishlerde suw qáddiniń páseyiwi. Bosaǵa ústindegi gorizontal oblasttıń baslanıw hám tamamlanıw aralıqları tájiriybe mánislerine teń dep qabıl etiw múmkin: δ₁=2H; δ₃=(0…1)H.

Suw ótkizgishte bosaǵanıń kóteriliwi sebepli onıń ústindegi suwdıń tereńligi kemeyedi hám usınıń esabınan hárekettegi kesim maydanı kishireyedi. Nátiyjede, tezlik artıwına baylanıslı aǵımnıń kinetik energiyasıda artadı, al potensial energiyası kemeydedi. Potensial energiyanıń kemeyiwi bolsa, óz náwbetinde, aǵımnıń erkin bet iymek sızıǵınıń páseyiwine alıp keledi.
Keń bosaǵalı suw ótkizgish suwǵa kómilmegen bolıwı ushın:
1) h_pb˂C_p yamasa 2) h_kóm˂0,8H shártlerinen birewi orınlanıwı kerek.
Tuwrı múyeshli, kómilmegen, qaptal tárepten qısılıw bolmaǵan keń diywallı suw ótkizgishtiń tiykarǵı sarpın anıqlaw formulasın keltirip shıǵarıw. Bernulli teńlemesin в-в hám 1-1 kesimler ushın A-B teńlestiriw tegisligine salıstırıp jazsaq, tómendegi formula kelip shıǵadı (27.2-súwret):
Z_v+P_В/γ+α_В²/2g= Z₁+P₁/γ+α₁²/2g+ h_B-1, (27.1)
bul jerde Z_v=H, P_B= P₁= P_a, _B=₀, Z₁=h₁=h, ₁=, h_B-1=ζ(²/2g) ekenligin esapqa alsaq, ol jaǵdayda:
H+α₀²/2g= h+²/2g+ζ(²/2g), (27.2)
Bul teńlemede H+α₀²/2g=N₀ ekenligin hám φ=[1/(1+ζ)]^1/2 dep belgilew arqalı tómendegi teńlemege iye bolamız:
=φ[2g(H₀-h)]^1/2, (27.3)
Bul teńlemede H₀-h=(Z_B-1)₀=Z_B-1+α₀²/2g ekenligin esapqa alsaq, onda:
=φ[2g(H₀-h)]^1/2=φ[2g(Z_B-1)₀]^1/2, (27.4)
bul jerde -bosaǵadaǵı ortasha tezlik; (Z_B-1)₀-tolıq páseyiw; φ-tezlik koeffitsienti; ζ-jergilikli napor joǵaltıw.

27.2-súwret
Bosaǵadaǵı tezlik belgili bolǵannan soń tuwrı tórt múyeshli suw ótkizgish ushın aǵım sarpın tómendegishe jazıw múmkin:
Q=ω=bhφ[2g(H₀-h)]^1/2, (27.5)
Eger keń diywallı suw ótkizgish qaptaldan qısılsa hám kómilgen bolsa, onda qısılıw koeffitsienti ε hám kómiliw koeffitsienti σ_kóm lerdi esapqa alıw kerek boladı:
Q=mσ_kómεb[2g]^1/2(H₀)^3/2, (27.6)