5 Tajriba ishi. Mavzu: shifratorlar va deshifratorlar ustida tadqiqotlar o’tkazish

2. Turtburchak (matritsali) deshifratorlar.

To’rtburchakli deshifrator ikki qismdan iborat bo’lib, birinchi ikkita deshifratordan, ikkinchi qismi kon’yunktorlar matritsasidan tashkil topgan.

Kirish so’zi ikkita qismga bo’linib, xar biri o’z deshifratori yordamida deshifratsiyalanadi.
Birinchi deshifratorning chiqish yo’llaridagi xabarlar matritsaning qatorlarini tashkil etsa, ikkinchi deshifrator chiqish xabarlari matritsaning ustunlarini tashkil etadi.
166-rasm. Turtburchak (matritsali) deshifrator sxemasi
Agar matritsada I-NE eementlar ishlatilsa, deshifratorning chiqish yo’llari inkorli bo’ladi. Umumiy deshifratorning yo’llari to’g’ri bo’lishi uchun ILI-NE elementlarni matritsada ishlatib, birinchi pog’onadagi DS1 va DS2 chiqish yo’llari inkorli bo’lishi shart. Kirish so’zini ikki qismga bo’lganda, ioji boricha teng qilib bo’lish kerak.
Turli deshifratorlarni taqqoslaganda quyidagi xulosalarga kelish mumkin:

1. 
   Agar DSH chiqish yo’llari yuzdan ortiq bo’lsa, ishlatiladigan elementlar soni bo’yicha eng qulay DSH to’rtburchak deshifrator. SHuning uchun bu turdagi DSH BIS ZU (operativ xotira qurilmasi)da keng tarqalgan.
   
2. 
   CHiqish yo’llari kamroq bo’lsa, (20
3. 
   CHiqish yo’llari kam bo’lsa, (m<20) eng tezkor va qulay chiziqli DSH. Bunday xulosalar faqat mantiqiy elementlarda tuzilgan deshifrator uchun to’g’ri.
   
4. 
   Agar deshifratorlar tayyor IS dan tuzilgan bo’lsa, u xolda deshifrator xam pog’onali usulda tuziladi.
   

M
ikrosxemalar seriyalarida deshifratorlar ID xarflar bilan belgilanadi. DC (5-32).

167-rasm. Deshifrator sxemasi

168-rasm. 4-10 va 3-8 deshifrator (dekoder-demulьtipleksorning) universal mikrosxemasi.

5.2. SHifratorlar.

SHifrator yoki koder deshifratorga qarama-qarshi amalni bajaradi. Agar shifrator m-kirish yo’liga va n-chiqish yo’liga ega bo’lsa va uning bironta kirish yo’lida xabar paydo bo’lsa, bu xolda paydo bo’ladi.

Kirish va chiqish yo’llarning o’zaro bog’lanishi quyidagicha.

M=2ⁿ m- yo’llari soni.

N=log₂m n- chiqish yo’lari soni.

SHifratorning ishlash jadvali.

А1 = х1 V x3 V x5 V x7 = x1 x3 x5 x7 A2 = x2 V x3 V x6 V x7 = x2 x3 x6 x7 A3 = x4 V x5 V x6 V x7 = x4 x5 x6 x7 Xi	A3	A2	A1
X0	0	0	0