5-tema. XX asirdin aqiri ham XXI asirdin basinagi qaraqalpaq dramaturgiyasi Jobasi

«Saqqulaq: - Yagaw, tinlasa, agajan! Buringi kilshiklerimdi onda

bawirimnan tartip aldi, bunisin tagi... Bir marte miyrimi tuspey me?
Jolli: - Hay-y, Saqqulaqjan-ay, jassan-aw! Bir qudaydan tile miyrim- shapaatti. Onday sezim dus kelgen adamlarda bola bermeydi. Senin kushiklerin tuwe geyde ozlerinin ballarina miyrimi tuspeydi»¹¹ (7-b.).

2. 
   «Saqqulaq: - Aytqanday, jaqinnan beri adamlar bizlerdin-am goshimizdi jeytugin bolgan.
   

Jolli: - Sorama! Men qalanin shetindegi taslap ketken bala-baqshanin ishinde uyilip atirgan iyttin gellelerin korip, uyge qalay kelgenimdi bilgenim joq.
Saqqulaq: - Yapirmay-a! Men birinshi esitip atirganim.
Jolli: - Sonin ushin sagan zinhar aytarim, olip-tirilip iship-jey berme, semirip ketesen. Dieta saqla» (10-b.). Bul suwretlew avtor tarepinen kulkili turde berilse de, onda bugingi kunnin ashshi haqiyqatligi bar.
Al, tomendegi Jollinin tilinen aytilgan dialog har qanday adamdi oylandirip qoyadi:
«Saqqulaq: - Jana aqirzaman boladi dedi me? Ol iytlerge de bolama eken?
Jolli: - Adamlardin peyli-iqpali buzilsa gana aqirzaman boladi. Onday aqirzamannan iytler-am aman qalmaydi» (17-b.).
Jaziwshinin «Eki qabat erkek» komediyasi avtordin «Analiz» gurrini tiykarinda doretilgen. Bunda dramurg kishi epikaliq shigarmani ulken kolemli dramaliq shigarmaga aylandirgan. Negizinde, eki shigarmani da syujetlik ozegi bir. Onda nerv kesellikleri emlewxanasina qan basiminin tomenligi sebepli tusken Omirbaydin basinan keshirgenleri kulkili suwretlenedi. Gurrinde sanitarka Omirbaydin analizge alip qoyilgan kishi daretin togip alip, ornina ozinikin tapsirip jiberedi. Natiyjede emlewxanada hammege hamiledar erkek haqqinda janaliq tarqap ketedi.
Gurrinde sanitarkanin ismi keltirilmeydi. Al, komediyada onin ismi Qizlargul dep keltiriledi ham ol Omirbaydin baldizi dep suwretlenedi. Onda eki qabat Qizlargul jaqin jezdesi tanimay qalgani ushin onin menen hazillesip, Amirbaydin ornina ozinin analizin tapsirip jiberedi. Natiyjede, konflikt fars, yagniy jalgan tiykarinda rawajlanadi.
«Amiwdarya» jurnalinin 2014-jilgi 1-sani Q.Matmuratovtin «Omirbek ham Tazsha» komediyasi menen ashilgan. Bul komediya kopshilikke tanis, saxna repertuarinan elege deyin tuspey qoyilip kelmekte. Komediya 2 bolimli, 4 perdeli, bir neshe korinisten ibarat. Komediyanin bas qaharmani Omirbek laqqi. Laqqi degenshe laqqi bolip, baydin har sozine, har isine jarasa juwap qaytaradi. Omirbek hazir juwap, dosqa sadiq, zamanindagi tensizlikke qarsi shigiwshi, kambagallarga tomen nazerde qaragan baylardin sazayin beriw ushin hesh narseden qaytpaydi, ozine jarasa sumliqli. Avtor dramadagi qaharmanlardin xarakterin olardin is- hareketleri, dialog, monologlari arqali aship bergen. Olardin ismlerin de xarakterlerine say turde tanlagan. Demek, bul komediya, janr talaplarina toliq juwap berip tur. xarakterler toliq ashilgan. Doretilgen dawirinen baslap bir neshe marte saxnada qoyilgan. Drama avtori Q.Matmuratov teatrda adebiy maslahatshi bolip islegen. Dramaturgtin teatr menen bunday tigiz baylanislari onin dramaliq shigarmalarinin tabisli boliwin tamiyinlegen. Sebebi, ol adebiy bilimlerden tisqari saxna sirlarin da jaqsi ozlestirgen. Avtor oz aldina qoygan maqsetine jetken.
Keyingi shigarma A.Abdievtin «Dayili-jiyenler»¹² shigarmasi. Bul komediya en daslep “Garri” degen atamada basilip shiqqan edi. Drama janrliq jaqtan turmisliq komediya bolip, 3 korinisten ibarat. Har bir korinis jana syujetler menen korinedi. Har koriniste qaharman xarakterin aship baradi. Dramanin bul kompoziciyaliq qurilisi, drmaturgtin ortaga taslagan problemasin, yagniy adep- ikramliliq, gamxorliq maselelerin ashiwga xizmet etken. Bul maselelerdi sheberlik penen suwretlewde jaziwshi tarepinen qollanilgan keskin konfliktler ayriqsha oringa iye¹³.