6 – Amaliy mashg’ulot

5. Ostsillograflar xatoliklarining asosiy manbalari Ostsillografik o’lchashlarda xatolikning asosiy manbalari bo’lib quydagilar hisoblanadi: - og’dirish koeffitsientining xatoligi bo’lib, u amplituda kalibratorining aniqligiga, kuzatilayotgan kuchlanish spektriga, tasvirning ekranda joylashishiga va boshqa qator omillarga bog’liq; - elektron nurli trubka ekranidagi kesmalarni noaniq o’lchash bilan bog’liq bo’lgan vizual xatolik. Vizual xatolikni kamaytirish uchun yetarli uzunlikda bo’lgan kesmalarni o’lchash bu kesmalar ekranning ishchi qismidan tashqariga chiqmasligi kerak. To’g’ri burchakli impul’slar amplitudasini o’lchash xatoliklarining hisobida quyidagi ifodadan foydalanish tavsiya qilinadi:

bu yerda: - to’g’ri burchakli impul’slar amplitudasini o’lchashda yo’l qo’yiladigan nisbiy xatolik chegarasi;

0. 
   - o’tish xarakteristikasi notekisligining yo’l qo’yiladigan chegarasi;
   
1. 
   - kuchlanishni o’lchashdagi vizual nisbiy xatolikning yo’l qo’yiladigan va quyidagi ifoda bilan aniqlanadigan chegarasi:
   

b - nur chizig’ining kengligi, mm;
h - kesma uzunligi, impul’s amplitudasiga mos, mm;
δ_Ko ^, δ_H ^, b - qiymatlari ostsillograflar uchun me’yorlanadi.
7. Xatoliklar manbalarini aniklash va baxolashga oid masalalar yechish. Ostsillograf ekranda tarmoqdan sinxronizatsiyalab 2–rasmda keltirilgan ostsillogramma olindi. Masshtablari m_y=2 V/sm va m_x=5 ms/sm ga teng. u kuchlanishlar va _t vaqtli intervallarni o’lchashda ostsillografning keltirilgan nisbiy xatoliklari 5% ni tashkil etadi. Ekranning ishchi qismi: maxY×maxX=6,0×8,0 sm. Oniy kuchlanish uchun tenglama yozilsin, amplituda, chastota va boshlangich faza uchun o’lchashning nisbiy xatoliklari aniqlansin.
1. Kuchlanish amplitudasi
U_m =m_y y_m = 2* 2.5 = 5B
2. Kuchlanish amplitudasini o’lchashning nisbiy xatoligi:

3. Kuchlanish davri:

0. 
   T=m_x X = 5*10^-3 * 4 = 20мс
   

Chastota:

0. 
   =1/T= (1;20) *10^-2 = 50Гц;
   

0. 
   w= 2πf = 314 рад/с;
   

4. Davrni o’lchashdagi nisbiy xatolik:

Chastota o’lchashdagi nisbiy xatolik:
S_w = S =10%
5. Kuchlanishning boshlang’ich fazasi:

0. 
   
   

6. Boshlangich fazaning nisbiy xatoligi:

7. Oniy kuchlanish:

0. 
   U= 5sin(314t-2.36)B
   

Ostsillograf ekranida tekshirilayotgan signalning bir davri olinadi. Agar K₀ – og’dirish koeffitsienti va K_yo – yoyma koeffitsienti 1 V/sm va 10 ms/sm bo’lsa SH – kuchlanishning davri va oniy qiymati nimaga teng?
Javob: 1 V; 35 ms.
Agar nurning ishchi yo’li 100 MKS ga teng bo’lsa tadqiqot qilinayotgan kuchlanishning U1 va U2 oniy qiymatlari orasidagi vaqt intervali nimaga teng?
Javob: 25 MKS. Ostsillograf yordamida qanday qilib pul’satsiyalangan kuchlanishning doimiy tashkil etuvchisini o’lchash mumkin? Tekshirilayotgan kuchlanishning amplituda qiymatiga ostsillograf ekranida 45 mm uzunlikdagi kesma mos keldi. Kalibrlash uchun ostsillografning “Y” kirishiga 10 V sinussimon kuchlanish berildi. Agar kalibrlovchi kuchlanishning ikqilangan amplitudasiga 50 mm uzunlikdagi kesma to’g’ri kelsa, tekshirilayotgan kuchlanishning amplitudasi nimaga teng?