6. 2-mavzu. Qishloq xoʻjaligi iqtisodiyotida prognozlash

22.3.-rasm. Prognozlash usullari 
Ekspert (lotincha «tajribali») amalga oshiradigan ekspertiza jarayoni uch 
bosqichdan iborat: 
1)
ekspertizaga tayyorlanish; 
2)
ekspertlar bilan so’rov o’tkazish; 
3)
so’rov natijalarini qayta ishlash. 
Ekspertlarning o’zlari ikkinchi bosqichda qatnashadilar. 
Tayyorgarlik ishi uch qismdan iborat: 
1)
savol shakli va mazmunini belgilash. 
2)
savollarni tuzish. 
3)
ekspertlarni shaxsan tanlash va jalb etish.
So’rov shakllari: intervyu olish, muloqot, yig’ilish, g’oyalarni tanlash, 
o’yinlar o’tkazish, anketa tuzish va Delfi usuli. 
So’roqlar individual yoki guruhlarda, yuzma-yuz va sirtdan o’tkazish 
mumkin. 
Anketa va intervyularda savolni tanlash qiyin. Savollar ochiq yoki yopiq yoki 
bir necha shaklda bo’lishi mumkin. Ochik javoblar sifatli yoki erkin holda sonli 
ifodalar bo’ladi. 
Yopiq savolga javoblar: «ha», «yo’q», «bilmayman» singari bo’ladi. 
Ko’p savollar bo’lganda zarur javob chiziladi. 
Ekspertlar guruhini tuzish. Avvalambor ekspertlarni tanlash, ularning 
malakalariga e’tibor berish va keyinchalik guruhlar tuzish zarur. 
Kerakli belgilardan ekspertning ishchanligi, mahorati, o’rganilayotgan 
sohaning mutaxassisi bo’lishi zarur. Buning uchun ko’p mutaxassislarga savol 
berilib, u yoki bu sohada kim ekspert ekanligini so’rash mumkin. Keyinchalik eng 
ko’p ovoz olgan ekspertni guruhga kiritish lozim: 
Прогнозлаш усуллари 
Формализациялаш 
Эвристик 
Оддий 
экстраполя
ция 
Ўтача 
даражалар 
сирғалиши 
Экспоненци
ал 
текислаш 
Энг кичик 
квадралар 
Моделлаш-
тириш 
Статистик 
моделлаш-
тириш 
Эксперт 
баҳолаш 
Мантиқий 

---

X
ij




1
0
. 
Ishbilarmonlik bilan ishtirokchilarning boshqa sifatlari ilmiy yondashishi, 
fikrlash doirasi va saviyasi ham hisobga olinadi. 
Guruhlardagi ekspertlar soni so’rov usuliga bog’liq. Yuzma-yuz uchrashuv 
uchun 10-15 kishi kifoya. Agar vaqt, mehnat va mablag’ sarfi cheklanmagan bo’lsa, 
sirtdan so’roq o’tkazganda ekspertlar soni cheklanmagan.