6-bob. Oltin metallurgiyasi

6.15-rasm. Anod bo’linmasi: 1-ramasi; 2-membrana; 3-anod; 4-shtuser.

Anod bo’linmasi o’zida rama 1 izolyatsiyalangan mahsulot bilan qoplangan unga ikki tomondan ionalmashinuvchi mebranalar 2 qotilgan. Kamera ichiga platinadan yasalgan teshiksimon anod qo’yiladi. Membranalarning kationionlisi qo’llanilib ular suv o’tkazishga, kimyoviy va mexanik mustahkamdir. Aniolit bo’linmaga vanna tubida o’rnatilgan tahsimlovchi yordamida beriladi, u ham o’z navbatida 4 shtuser bilan bog’langan.

6.16-rasm. Katod bo’linmasining kesimi: 1-quti; 2-tok o’tkazuvchi devor; 3-uglerodligrafit; 4-to’r; 5-qisqich; 6-planka-metall taxtacha tok o’tkazuvchi; 7-dastak; 8-yuqori qulf; 9-shtuser.

Katod bo’linmasi tok o’tkazmaydigan quti 1dan tashkil topgan bo’lib va ikki tok o’tkazuvchi perforli devor 2 , ichkaridan uglerodli grafit mahsuloti 3 vinaplast o’lchami 4-5mm bo’lgan to’r 4 bilan 5 qisqich va 8 qulf bilan mahkamlangan uskunalardan iborat. Qutiga tok o’tkazish uchun 6-planka va 7 ruchkadan iborat.

Katod bo’linmasini katolit bilan vanna tubida joylashgan 9 shtuser bilan bog’langan taxsimlagich ta’minlaydi.
TM elyuatlaridan oltin va kumushni cho’ktirish elektroliz dastgohlar ketma-ketligi 31-rasmda tasvirlangan.
Regenerat xomashyosidan nodir metallarni cho’ktirish uchun elektroliz qilish grafitli katodlarda va davriy tizimda tok o’tuvchi quyidagi jarayonlarga bog’liq: regenerat miqdoriga, elektroliz davomiyligiga, 40-50⁰C bosim bilan berilishiga, elektroliz vannasiga o’z-o’zidan yo’nalishiga katod bo’linmasiga. Grafitdan eritmaninig o’tkazilishi natijasida oltin va kumushning cho’kishi kuzatiladi, eritma vannadan sliv kistasi orqali bo’shatiladi va aerolift yoki nasos yordamida bochkaga qaytariladi.

6.17-rasm. TM elyuatlaridan oltin va kumushni cho’ktirish elektroliz dastgohlar ketma-ketligi: 1-elektroliz vannasi; 2-anod bo’linmasi; 3-katod bo’linmasi; 4-oltintarkibli elyuat saqlanadigan elektrisitgichli idish; 5-anolit idishi; 6-qayta ishlangan elyuat uchun nasos; 7-qayta ishlangan anolitni yig’gich idish; 8-qayta ishlangan anolit uchun nasos.
Eritma vanna bo’ylab toki uning tarkibidagi oltin va kumush belgilangan miqdorda cho’kmaguncha doimiy aylanma harakatda bo’ladi. Katod bo’linmasi grafit mahsulot olinmasdan avval TM eritmasidan tozalash uchun suv bilan yuvilib so’ng quritiladi.
Cho’ktiruvchi elektrolizyor EU-1 ning texnologik xarakteri:
Katod bo’linmalar soni, dona......................………..................... 10
Anod bo’linmalar soni, dona........................................................ 11
Katod va anod bo’linmalari orasidagi masofa, mm kamida…........... 8
Katod bo’linmasi o’lchami, mm …....................................330x450x5
Katodning giometrik yuzasi, mm….....................................254x374x2
Katod bo’linmasi ishchi foydali yuzasi, mm ……........................20-25
Elektrolizyor ish unumdorligi, m³/kunlik….................................20-25
Eritmadan oltinni ajralish darajasi, %...........................................97,0
Elektrolizyordagi qarshilik, B………….........................................3-4
Elektrolizyor orqali o’tadigan elektr toki, А….............................1000
Eritma harorati, °С……............................................................40-50
Katolitning aylanish tezligi, m³/s……….......................................8-10
Uglerodgrafitli mahsulotning birdaniga yuklanadigan miqdori, g 1,0-1,5
Anolitdagi sulfat kislota konsentratsiyasi, g/l……...........................5-50
Anolitdagi TM miqdori, g/l kamida.. ТМ в анолите, г/л, ................0,5
Aniolit aylanma tezligi, m³/s………..........................................0,15-0,2
Elektrolizyor o’lchamlari, mm….....................................805x955x1320
Ishchi holatdagi elektrolizyor og’irligi, kg……….............................308

Bu regeneratsiya usuli bilan anionit AP-2, AM-2B kabilarni tozalash amalda ishlatilmoqda. Bu sxema bo’yicha sinil, rux Ni bo’lsa sulfat:azot kislotalari bilan; Au, Ag va Su tiomochevinaning HCl + H₂SO₄ da eritmasi bilan temirni ammoniy azotning ishqoriy eritmalari bilan desorbsiyalash ishlari ko’rsatilgan. Elyuirlash eritmasi 50-55 % gacha isitiladi, bu haroratda eritma hajmi bir xil bo’lib saqlanib, ionitlar «bag’ri» dagi metallarning barchasi to’la yulib olib chiqishga yaxshi imkon yaratadi. Regeneratsiya natijasida to’yingan anionitdan 98% Au, 97% Ag, 91% Cu, 97% Zn, 96,7 % Ni, 75-80 % Fe kabi va agar bor bo’lsa Pt, Os, Ir, Ta kabi metallarni ajratib olishga imkon beradi.