6. Инсон ва цивилизациянинг кейинги истиқболлари. Инсон ҳаёти маъноси муамолари

Лоқайдлик ва бефарқлик — маънавий қашшоқлик ва ахлоқсизликни келтириб
чиқарувчи иллатлар. Лоқайдлик — қайд этмаслик, эътибор бермаслик, дахлдорликни ҳис
этмаслик. Бефарқлик эса «менга нима» деб, ўзини четга олиш. Ушбу иллатлар ҳар доим
тараққиётга зарар этказади. Ташқи ғоявий таъсир ички маънавий лоқайдлик, заифлик бор
жойда илдиз отади. Бу иллатлар фаолликнинг кушандаси. Лоқайдлик, бефарқлик
ҳафсаласизликка сабаб бўлади. Бефарқ одамлар бошқаларнинг иродасига тез
бўйсунадилар. Бу ҳол улардан турли мақсадларда фойдаланиш, уларни салбий томонга
этаклаш имконини беради
Шунингдек, «беғамлик» ҳам бепарволик, лоқайдлик билан маънодош сўздир. Беғам
киши турмушда юзага келган муаммоларнинг ечимини излашга интилмайди, ҳамиша
беғам, ташвишдан йироқ яшашни кўзлайди. Беғамлик кайфияти охир-оқибат теварак-
атрофдагиларга, жамиятга моддий ва маънавий-ғоявий зарар келтиради. Мавжуд
муаммоларнинг янада кескинлашувига олиб келади.
Бепарво ва лоқайд одам жамиятимизда амалга оширилаётган демократик
ислоҳотлар, бунёдкорлик ишларини ҳис қилишдан йироқ. Шу боис ғанимлар бундай
одамлардан ўзларининг ғаразли мақсадлари йўлида фойдаланадилар ва жамиятга жуда
катта зарар келтирадилар. Лоқайд инсонлар мамлакатимизда яратилаётган
имкониятлардан фойдаланишга ҳаракат қилмайдилар, улар учун келажакка интилиб
1
Муҳаммад пайғамбар қиссаси.Ҳадислар.–Т.:Камалак,1991.–Б.88.
229

---

яшаш, халқ фаровонлиги йўлида курашиш, эзгу амаллар ва савоб ишларни амалга
ошириш бегонадир.
Азалдан маълумки, бепарво одам душмандан ҳам хавфлироқдир. Чунки
душманнинг кимлиги, асл қиёфаси сиз учун олдиндан маълум бўлади. Бироқ лоқайд ва
бепарво одамнинг қиёфасини бирданига билиб бўлмайди. Шунинг учун у ичингизда
юриб, сизга қарши тиш қайрайдиган душманлар учун имконият яратиб беради
Донишмандлардан бири ана шу ҳаётий ҳақиқатни чуқур таҳлил этиб, қуйидаги
ҳаққоний фикрларни баён қилган: «Душманлардан қўрқма, нари борса улар сени