6-laboratoriya mashg`uloti beton uchun mayda to’ldiruvchilarning xossalari. Qumning xossalarini aniqlash. To`Kma zichlik, zichlik, zarralar orasidagi bo`shliq. Betonlar uchun yirik to’ldirgich chaqiq tosh(shag’AL)ning xossalari

 
10-ISH. SHAG‘AL TOSH DONALARINING ZICHLIGINI ANIQLASH (dala usuli) 
Asbob va uskunalar. Piknometr, tarozi, quritish javoni. 
Ishlash tartibi. SHag‘al donalarining haqiqiy zichligi piknometr yordamida aniqlanadi. 
Namuna 10 mm dan yirik bo‘lsa 0,5 kg, 10 mm gacha bo‘lsa 1 kg, 40 mm bo‘lsa 2,5 kg, 70 mm 
bo‘lsa 5 kg olinadi. Namunadagi chang-to‘zon cho‘tkada tozalanadi, yirikligi 5 mm dan yirik 
bo‘lmagan darajada maydalanadi. So‘ng tarozida 150 g tortib olinadi, 1,25 mm dan 
oshmaydigan darajada maydalanadi va 30 g olinadi. Olingan kukun 105-110
0
S haroratda 
massasi o‘zgarmaydigan holga kelguncha quritiladi Quritilgan shag‘al kukunidan ikki marta 10 
g dan tortib olinadi va ular alohida-alohida piknometrga (10 g dan) solinadi. Piknometrlar toza, 
quritilgan va tarozida tortib massasi aniqlangan bo‘lishi lozim. Solingan har bir piknometr 
tarozida tortiladi. Keyin ularga (hajmining 2/3 qismigacha) distillangan suv quyiladi va 
aralashtiriladi, keyin piknometrlar qumli yoki suvli vannaga qiya holda joylanadi. SHag‘al kukuni 
zarralaridagi havo pufakchalarini chiqarib yuborish uchun piknometrdagi suv (qum) qaynatiladi. 
Havo pufakchalari chiqib ketgach, piknometr latta bilan artiladi, uy haroratigacha sovitiladi. 
Piknometrga qo‘shimcha distillangan suv (bo‘ynidagi chiziqchaga etkazib) quyiladi va tarozida 
tortiladi. Keyin piknometrdan suv va shag‘al kukuni bo‘shatib olinib, piknometr yaxshilab 
chayiladi va bo‘ynidagi chiziqchaga etkazib distillangan suv quyiladi va yana tarozida tortiladi. 
SHag‘al donalari orasidagi haqiqiy zichligi 0,01 g/sm
3
 gacha aniqlikda hisoblanadi. 
quruq shag‘alning massasi –. . . g. 
shag‘al bilan siqib chiqarilgan suv hajmi- . . . sm
3
. 
shag‘al tosh donalari zichligi- . . . g/sm
3
. 
Hisoblash formulasi: 
)
(
)
(
3
2
1
1
m
m
m
m
m
m
c
х








Bu erda: 
m
-piknometrning qum bilan birgalikdagi massasi, g; 

1
m -bo‘sh piknometrning massasi, g; 

2
m -piknometrning distillangan suv bilan birgalikdagi massasi, g; 

3
m
-distillangan suv va qum solingan piknometrning havo pufakchalari chiqarilib 
tashlagandan keyingi massasi, g. Piknometr. 

с

- suvning zichligi, 1 g/sm
3
 ga teng.