6-Lekciya: Záhárlengen haywanlardan alıng’an ónimlerdi veterinariya-sanitariya ekspertizası Reje

Radioktiv elementlar menen zaralangan haywanlar ónimleri, olardı zıyansizlantirishi
Haywanlardı radioaktiv elementlar menen zıyanlanıwı veterinariya sanitariya ekspirtizasida olardı qanday zálellanganligi úlken áhmiyetke iye.
Radiosion nur yamasa rodiaktiv elementlar (Rv)menen zaxarlanish sırtqı hám ishki zálellernishlarga bólinedi.
Sırtqı zıyanlanıwda radiatsiya organizmge teri arqalı hawadan yamasa qorshap turǵan diywal yamasa buyımlardan túsedi.
Ishki zıyan jetkeziwde bolsa radioaktiv elementlar azıqa yamasa suw arqalı awqat hazim qılıw organizmlerine túsedi.
Organizmge nurlanıwdı belgilengen muǵdarınan artıq dárejede tásiri nátiyjesinde haywanlarda nurlanıw keselligi (NK) kelip shıqtı, kesellik ótkir hám sozılmalı keshedi.
Kesellik haywanlarda nurlanıw dárejesi hám kesellikti salmaǵına qaray jeńil (nurlanıw dárejesi 150-250 R), ortasha (250-400 R), salmaqli (400-750 R) hám júdá salmaqli (750 den joqarı R) formalarǵa bólinedi.
Soyıwdan aldınǵı diagnostika
Kesellikti diagnostikası klinikalıq belgilerine, gemotologik, dozametrik hám ishki zıyanlanıwda radiometrik tekseriwlerge tiykarlanadı.
Sırtqı nurlanıwdı baslanǵısh dáwirinde haywanlardı notichligi olardı ulıwma holsizlanishiga aylanadı. Bunda ishtaxasi pasayadi, taxikordiya payda boladı, shilimshiq qabatda gepermiya, dem alıw tezlashadi, xarorat 0, 3-0, 50 S ga kóteriledi, ishekler peristaltikasi tezlashib, qusıw hám ish ketiw gúzetiledi.
Kesellikti ekinshi jasırın dáwirinde haywandıń jaǵdayı yahshilinadi, lekin kesellik rawajlanadı. Qanda eritrosit hám trombositlarni muǵdarı kmayib leykositlarda dekirotiv ózgerisler lekopeniya rawajlanadı.
Kesellikti háwij alǵan dáwirinde (3 dáwiri) qaltıraw, ishtaxani tómenlewi, ulıwma xolsizlanish, qanlı ish ketiw hám qan payda etiwshi hám de júrek qan tamırlar sistemasında ulıwma buzılıwlar gúzetiledi. Teri hám silekey qabatlarda qan quyilish, organizmde immun sistemanı tómenletiwden pnevmaniya hám sepsis rawajlanadı. Lifa túyinleri úlkenlesip awrıwlı halǵa keledi, terinde nikroti jaylar payda boladı. Kesellikti háwij alıw dáwiri 3 háptege shekem dawam etedi, bunda haywanlardı ólimi 10 % ni quraydı. Kesellikti salmaqli hám júdá salmaqli formasında nurlanıwdı 7 - 10 kúnlerinde 100 % ólim júz boladı.
Zálellengen haywan 4 gruppaǵa bólinedi:
1) Tuwrıdan-tuwrı paydalanatuǵınlar
2) Emleniwi kerek bolǵanlar.
3) Shoqmaratuǵınlar
4) Shoqmarǵannan keyin utilizasiya etiletuǵınlar.