6-ma’ruza 6-mavzu : taqdimotlar muharrirlari. Multimediyaning asosiy tushunchalari. Reja

Raqamli disklarning turli hillari mavjud: CD-ROM, WORM, o’chiriladigan CD-
ROM raqamli audio - kompakt disklar CD-DA(Compact Disk-Digital Audio). Bu
disklar 5.25 dyum diametrga ega bo’lib, 600-500 Mbayt ma’lumotni sig’diradi. U
hozirgi kundagi mul’timediya ma’lumotlarni etkazuvchi raqamli vositadir.
CD-ROM disk - yupqa polekarbanat plastmassadan qilingan halqa bo’lib bir tarafiga
jupqa yoriqlik qaytaruvchi qatlam joylashtirilgan. Bu yaltiroq qatlam diskning orqa
tarafidan ham ko’rinadi. Unda mikroskopik chuqirchalar joylashgan bo’lib
haqiqiysidan ko’chirilishi jarayonida payo bo’lgan platalar mavjud.
CD-ROMda ma’lumotlarni o’qish uchun fiksirlangan va optik tizimini kuzatadigan
yarim provodnikli dioddan foydalaniladi. Diks yurituvchi qirilmaga qo’yilgan disk
lazer nurlantiruvchi optik tizimning fokusiga joylashtirilmaydi. Nurning konusini
yaratuvchi lazerdan kelgan nurli dog’ni diametri tahminan 1 mm. Shuning uchun
ishlatilmaydigan O’atlamning me’yoriy ifloslanish, masalan, ustidagi chang
barmoqlar izi yoki mayda qirindilar qayta ishlashga unchalik ta’sir qilmaydi. Oddiy
qattiq magnitli disklardan farqli CD-ROM disklari qisqa soniyalarda almashtirilishi
mumkin. Vaholanki bitta CD-ROM disk hajmi 1.44 Mbaytli 3.5 formatli oddiy
ehgiluvchan disklarni tahminan 500 tasini hajmiga teng. Disklarni tejash
mul'temediyada katta ahamiyatga ega.
SK mul'temediyasini to’liq ta’minlash unga ko’pgina tashqi qurilmalarni o’rnatishni
talab etadi: audio, video adapterlar, televizor va radio tunerlari, CD-ROM, disk
yurituvchi qirilmalari, djoystiklar, MIDI klaviyaturalari va boshqalar. Bularni

---

hammasiga dasturlashtirilgan utilit- drayverlar ommaviy hizmat qiladi va ko’p
hollarda bir - biri bilan to’qnashib qoladi. Shuning uchun SKni yirik ishlab
chiqaruvchilar Plug and Play(ula va o’yna) standartini tashkil topishiga katta
ahamiyat berdilar.
Bu standart- dasturiy va apparat qirilmalarining keng kompleksi bo’lib, komp’yuter
konfiguratsiyasini unga talluqli mos aparatli vositalari bilan birga avtomat tarzda
moslaydi. Plug and Play tehnologiyasi komp’yuter yoqilishi bilan barcha apparat va
dasturiy vositalarni avtomat optimal moslikda hech qanday o’zilishsiz,to’qnashishsiz
ishlashini ta’minlaydi.