6-ma’ruza. Buyruqlar tizimi arxitekturalarini tasniflash

Akkumlyator arxitekturasi. Akkumlyatorga asoslangan arxitektura tarixan 
dastlabki arxitekturalardan biri sifatida paydo bo'lgan. Unda protsessorda arifmetik 
yoki mantiqiy amal operandlaridan birini saqlash uchun maxsus registr - 
akkumulyator mavjud. Amaliyot natijasi ham xuddi shu registrga kiritiladi. 
Operandlardan birining manzili oldindan aniqlanganligi sababli, ko'rsatmalarni 
qayta ishlashda faqat ikkinchi operandning joylashishini aniq ko'rsatish kifoya. 
Dastlab, ikkala operand ham asosiy xotirada saqlanadi va operatsiyani bajarishdan 
oldin ulardan biri akkumulyatorga yuklanishi kerak. Buyruq bajarilgandan so'ng, 
natija akkumulyatorda saqlanadi va agar bu natija keyingi buyruq uchun operand 
bo'lmasa, u holda xotira yacheykasiga saqlanishi kerak. 
Akkumlyatorga asoslangan HM oddiy arxitekturasi 6.7-rasmda ko'rsatilgan. 
6.7-rasm. Akkumlyator asosidagi kompyuter arxitekturasi 
AMQda operatsiyani bajarish uchun operandlardan biri xotiradan 
ma'lumotlar registriga o'qiladi. Ikkinchi operand akkumulyatorga. Ma'lumotlar 
registrining va akkumulyatorning chiqishlari AMQning mos keladigan kirishlariga 

---

ulangan. Belgilangan operatsiya oxirida AMQ chiqishidan olingan natija 
akkumulyatorda saqlanadi. 
Qisqa buyruqlar va dekodlash buyruqlarining qulayligini akkumlyatorli BTA 
afzalliklari sifatida ko'rib chiqilishi mumkin. Biroq, faqat bitta registrning 
mavjudligi asosiy xotiraga murojaatlar ko’payishini keltirib chiqaradi. 
Akkumlyatorga asoslangan BTA IBM 7090, DEC PDP-8 kabi dastlabki 
HMlarda mashhur edi. 
Registrli arxitektura. Ushbu turdagi mashinalarda protsessor umumiy 
maqsadli registrlar (UMR) majmuasini o'z ichiga oladi. Registrlarning razryadi 
odatda mashina so'zining o'lchamiga to'g'ri keladi. Har qanday reestrga uning 
raqamini ko'rsatish orqali kirish mumkin. CISC tipidagi arxitekturalarda UMR soni 
odatda kichik (8 dan 32 gacha) va ma'lum bir registrning sonini ko'rsatish uchun 
beshtadan ko'p bo'lmagan raqam kerak bo'ladi, buning natijasida bir vaqtning 
o'zida ikkita raqamlarni ko'rsatish mumkin va ko'pincha uchta registr 
(operandlarning ikkita registrlari va natijalar registrlari). RISC arxitekturasi 
sezilarli darajada ko'p sonli UMRlardan foydalanishni o'z ichiga oladi (bir necha 
yuzgacha), ammo bunday HMlar uchun xos bo'lgan buyruqlar uzunligi (odatda 32 
bit) buyruqda uchta registrni aniqlashga imkon beradi. 
Registr arxitekturasi operandlarning registrlarda ham, asosiy xotirada ham 
joylashishiga imkon beradi, shuning uchun ushbu BTA ichida qayta ishlash 
buyruqlarining uchta formati ajratiladi: 
„ registr-registr; 
„ registr-xotira; 
„ xotira-xotira.