6-ma’ruza mavzu: elektrоmagnit qurilmalar. Reja

6-MA’RUZA

MAVZU: ELEKTRОMAGNIT QURILMALAR.

Reja:

1. 
   Transformatorlarning vazifasi, tuzilishi va ishlash prinsipi.
   
2. 
   Bir fazali transformatorlarning ishchi rejimlari, xarakteristikalari.
   
3. 
   Avtotransformatorlar, maxsus transformatorlar.
   
4. 
   Uch fazali transformatorlar.
   

Umumiy tushunchalar

Elektrotexnikaning asosiy vazifalaridan biri elektr energiyasini bir joydan ikkinchi joyga uzatishdir. Chunki elektr energiyasining iste’molchilari aksariyat hollarda yoqilgi va gidroresurslar joylashgan rayonlarga qurilgan elektrstansiyalaridan bir necha о‘nlab va yuzlab kilomet rmasofalarda joylashadi. Elektr energiyasini uzatish liniyalarida esa quvvatning issiqlikka sarf

bо‘ladigan isrofi
P  I ²  R
va kuchlanishning pasayuvi
U  I  R_Л
doimo mavjuddir.

Л
Liniyaninguzunligiortgansaribukо‘rsatgichlarhamortadi. Elekgrtokiningtо‘laquvvati ^{S  U  I }
niо‘zgartirmaganholdauniturlikuchlanishvatokbilanuzatishmumkin. Quvvatformulasidankо‘rinibturibdiki, uzatishdakuchlanishqanchalikyuqoribо‘lsa ^{S  const},
tokkuchishunchalikkichikbо‘lib, ubilanbog‘liqisroflarhamshunchalikkambо‘ladi. Tok kuchini kamaytirish uzatish simining kо‘ndalang kesimini kichik olishga va rangli metallarni tejashta imkon beradi.
Hozirgi vaqtda о‘zgaruvchan tokning 35, 110, 220, 500, 750, va 1150 kV kuchlaiishli uzatish liniyalari mavjud. Amugo о‘ta yuqorp kuchlapishlarni bevosita generatorlardan olib bо‘lmaydi. Odatda, elektr stansiyalardagi generatorlarning nominal kuchlanishi kо‘pi bilan 21 kV dan oshmaydi. Elektr energiyasining iste’molchilari esa 380/220; 220/127V nominal kuchlanishlarga mо‘ljallangan. Shuning uchun generatorlar ishlab chiqaradigan elektr energiyasining nisbatan pastkuchlanishli, ammo katta tok kuchiga ega bо‘lgan quvvatini ( hozirgi vaqtda 150, 300, 500, 800 va 1200 kVtli generatorlar ishlab chiqariladi) yuqori kuchlanishli va nisbatan kichik tok kuchiga ega bо‘lgan quvvatga о‘zgartirish kerak. Bu vazifa transformatorlar yordamida oddiygina hal etiladi.
Transformatorning ixtirochisi P. N. Yablochkov hisoblanadi. U 1876 yilda elektr yoy lampasi uchun manba sifatida ilk bortransformatorlardan foydalangan.
Transformatorlardan foydalanish 1891 yili uchfazalitransformatornint konstruksiyasi ishlab chiqilib, elektr energiyasini uch fazali tok sistemasi yordamida uzatish amalga oshirilgandan sо‘ng yanada kengaydi. Buelektrlashtirishningjadalrivojlanishigasababbо‘ldi.