6-маъруза. Стандарт намуналар, ўлчашларни бажариш методикаси ва меъёрий ҳужжатларнинг экспертизаси

6-маъруза. Ўлчашлар ноаниқлигига доир тушунчалар

• Режа.
• 1. “Ўлчашлар ноаниқлигини ифодалаш бўйича қўлланма” тафсилоти
• 2. Ўлчашлар ноаниқлигини баҳолаш босқичларининг таҳлили
• 3. Ноаниқликнинг манбалари ва турларининг тафсилоти
• 4. Ўлчашларнинг ноаниқлиги тўғрисида ҳисобот тузиш

1. “Ўлчашлар ноаниқлигини ифодалаш бўйича қўлланма” тафсилоти

• Ушбу қўлланма 1993 йилда қуйидаги халқаро ташкилотлар томонидан тайёрланган:
• BIPM (Ўлчов ва тарозиларнинг халқаро бюроси);
• IEC (Халқаро электротехник комиссия);
• IFCC (Клиник химиянинг халқаро федерацияси);
• ISO (Стандартлаштириш бўйича халқаро ташкилот);
• IUPAC (Тоза ва амалий химиянинг халқаро иттифоқи);
• OIML (Қонуний метрологиянинг халқаро ташкилоти)

“Ўлчашлар ноаниқлигини ифодалаш бўйича қўлланма” мақсади:

• “Ўлчашлар ноаниқлигини ифодалаш бўйича қўлланма” мақсади:
• ўлчашларнинг ноаниқликлари тўғрисидаги ҳисоботни қандай тузиш тўғрисидаги маълумотлар билан тўлиқ таъминлаш;
• ўлчаш натижаларини халқаро миқёсда солиштириш асосларини тақдим этиш;
• ўлчашларнинг ноаниқликларини ифодалаш ва баҳолаш учун барча ўлчаш турларига ва ўлчашларда фойдаланиладиган барча маълумот турларига универсал усул тақдим этиш;

• Қўлланмада “ўлчаш хатолиги” тушунчаси ўрнига “ўлчаш ноаниқлиги” тушунчаси киритилган. Бунда ўлчаш ноаниқлиги икки хил маънода талқин қилинади:
• кенг маънода, ўлчаш натижасининг ишончлилигига нисбатан шубҳаланиш сифатида. Масалан, ўлчаш натижаларига барча тузатишлар киритилгандан кейин катталикнинг ўлчанган қийматининг аниқлигига нисбатан бўлган шубҳа.
• тор маънода, ўлчашлар ноаниқлиги шундай параметр сифатида тушуниладики, бу параметр ўлчаш натижаси билан боғлиқ бўлиб, қийматларнинг сочилишини характерлаб, уларнинг ўлчанган катталикка асосли равишда қўшиб ёзиб қўйилиши тушунилади.

• Ушбу концепцияда ўлчашлар ноаниқлиги айнан тор маънода тушунилади.