6-Mavzu : Moliyaviy auditini o’tkazish usullari

Maxsus yondashuv. Maxsus xususiyatlariga ega bo’lgan xo’jalik
sub’ektlarining tekshirish uslubiyotlarini o’z ichiga oladi. (boshqarish tizimi,
kapital tarkibi, ishchi xodimlar tarkibi, tashkiliy huquqiy shakli, soliq tizimi va
boshqalar).
Masalan: chet el sarmoyasi asosidan korxonalar audit o’tkazish
uslubiyoti, kichik tadbirkorlik sub’ektlari. Shu bilan birga alohida soliqqa tortish
tartibi belgilangan korxonalarni tekshirish uslibiyoti (yagona soliq kontsignatsiya
shartnoma va boshqalar).

Tarmoq yondashuvi uslubiyoti, bunda iqtisodiyot sub’ektlarining faoliyat

turi va tarmoq xususiyati hisobga olib tekshirish uslibiyoti. Bunga (qishloq
xo’jaligi, qurilish bank, sug’urta, investitsiya fondlar).Ushbu uslibiyotda har bir
sub’ektli harajatlariga tekshirish uslibyoti yotadi.

Auditorlik faoliyat standartlari mazmunida keltirilgan amallar(usullar)

– Auditorlik dalillarni to’plash va baholash («Auditorlik dalillar»);

– Tanlash natijalarini baholash va olingan natijalarni butun tekshirilayotgan

jamlanmaga ekstrapolyatsiyalash, ya’ni tatbiq qilish («Auditorlik tanlash»);

– Moliyaviy xisobotdagi no anannaviy farqlanishlarni o’rganishi («Tahliliy

amallar»);

– Ekspert xulosalarini olish va ko’rib chiqish («Ekspert ishidan foydalanish»);

– Auditorlik amallarni bajarilishini va ular natijalarini aks ettirish («Auditni
hujjatlashtirish»);

– Muhimlik darajasini baholash va aniq auditorlik amallarni bajarilishida

auditorlik tavakkalchiligini baholash («Muhimlik va auditorlik tavakkalchiligi»);
Moliyaviy auditi fani - xo’jalik yurituvchi sub’ektlarni samarali
boshqarish va rivojlantirish, moliyaviy hisobotdan foydalanuvchilarni to’g’ri
qarorlar qabul qilishi uchun ularni ishonchli axborot bilan ta’minlash maqsadida
xo’jalik yurituvchi sub’ektlarfaoliyatining qonuniyligi va moliyaviy hisobotining
ishonchliligini baholashga oid bilimlarni mujassamlashtiruvchi va hosil qiluvchi
fandir.
Auditorlik faoliyatiga oid o’zaro munosabatlarda sub’ekt sifatida davlat,
auditorlik tashkilotlari, auditorlar, korxona menejerlari va mulkdorlari,
buxgalteriya (moliyaviy) hisobotidan foydalanuvchilar, auditorlarning professional
jamoat tashkilotlari qatnashadi. Moliyaviy hisobot auditi fan sifatida auditorlik
faoliyati sub’ektlari o’rtasidagi munosabatlarni o’rganib, amaliy faoliyat sohasi
sifatida esa xo’jalik yurituvchi sub’ektlar faoliyatining qonuniyligi hamda
moliyaviy hisobot ko’rsatkichlarining ishonchliligiga oid tekshiruv natijalarini
tasdiqlangan rasmiy shakl va mazmundagi auditorlik hujjatlarida umumlashtiradi
va sub’ekt rahbariyatiga taqdim etadi.
Moliyaviy hisobot auditi usulini fan sifatida ta’riflaganda, u foydalanadigan
umumiy tadqiqot usullarini dialektika, rasmiy mantiq va tizimli yondashuv kabi
usullarga ajratish mumkin. Moliyaviy hisobot auditi tadqiqot ob’ektlariga nisbatan
professional qarorni shakllantirish maqsadida umumiy usullarning barchasidan
auditorlik dalillarini to’plash va ma’lumotlarni tahlil qilish jarayonida
foydalaniladi. Shuningdek, moliyaviy hisobot auditining alohida va aniq
ob’ektlarni tekshirishda qo’llaniladigan xususiy yoki maxsus usullari ham mavjud.