6-mavzu : sug‘urta bozori va uni davlat tomonidan tartibga solish reja
Sug‘urta faoliyatini davlat tomonidan tartibga solishning ob’ektiv
Download 0.82 Mb. Pdf ko'rish
|
8-mavzu
|
4. Sug‘urta faoliyatini davlat tomonidan tartibga solishning ob’ektiv zarurligi va shakllari. O‘zbekiston sug‘urta bozori davlat miqyosida ijtimoiy rivojlanishning asosiy omillaridan biri sifatida qaralgan bo‘lib, mavjud shart-sharoitlar, milliy sug‘urta an’analari va madaniyati hisobga olingan holda isloh etilgan va milliy sug‘urta bozori tashkil topishi va shakllanishi sekin astalik bilan tubdan o‘zgarib borgan va bir nechta bosqichlarni bosib o‘tgan 3 . Respublikamiz sug‘urta bozori isloh etilishini birinchi bosqichi (1991-1996 yillar) sug‘urta bozoriga xususiy sug‘urta kompaniyalarni kirib kelishi va Davlat sug‘urtasi(Gosstrax)ni transformatsiyasi jarayoni boshlanishi bilan bog‘liq bo‘lib, shakllanayotgan tadbirkorlikning huquqiy bazasi bilan qo‘llab quvvatlangan. 1991 yilning o‘zida milliy iqtisodiyotimizni isloh qilinishini qonuniy rasmiylashtirilishiga asos solgan “O‘zbekiston Respublikasidagi tadbirkorlik haqida”gi, “O‘zbekiston Respublikasidagi korxonalar to‘g‘risida”gi 3 Умаров С.А. Становление и развитие рынка страховых услуг в Узбекистане. // Страховое дело, – Т.: 2007. №1. – С. 32-35. kabi o‘sha davrning progressiv qonunlari qabul qilingan. “O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi” (kodeksning 52-bobi sug‘urta masalalariga bag‘ishlangan) amalga kiritilguniga qadar (mart 1997 yil) “O‘zbekiston Respublikasidagi korxonalar to‘g‘risida”gi qonun xo‘jalik yurituvchilar tomonidan Respublikamizning o‘ziga xos iqtisodiy konstitutsiyasi sifatida qaralgan. 1992 yil 31 dekabrda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti xuzuridagi Vazirlar Mahkamasining 605-sonli qarori bilan O‘zbekiston SSR Ministrlar Sovetining 1979 yil 9 oktyabrdagi “O‘zbekiston SSR davlat tekshirish organlari to‘g‘risidagi Nizomni tasdiqlash haqida”gi 700-sonli qarori bekor qilinib, “O‘zbekiston davlat sug‘urta organlari to‘g‘risida”gi Nizom tasdiqlangan. Ushbu Nizomga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi O‘zbekiston Respublikasi Davlat sug‘urta bosh boshqarmasi (“O‘zdavsug‘urta”) va unga bo‘ysunuvchi davlat sug‘urta boshqarmalari va nazorat muassasalari O‘zbekiston Respublikasi davlat sug‘urta organlari hisoblangan. “O‘zdavsug‘urta” O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzurida bo‘lib, to‘la xo‘jalik mustaqilligi sharoitida ish olib borgan va davlat sug‘urta organlarining yagona tizimini tashkil etgan 4 . Bu davrda nodavlat sug‘urta kompaniyalari faoliyat yuritgan bo‘lsalarda, sug‘urta sohasida Davlat sug‘urta organlari ustun kelgan. CHunki, “O‘zdavsug‘urta” butun Respublika bo‘yicha tarqalgan keng tarmoqli va barqaror davlat strukturasi imidjiga ega bo‘lgan. Qolaversa, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1993 yil 23 dekabrdagi qarorlari bilan amalga kiritilgan, fuqarolarga qarashli mol-mulkining davlat majburiy sug‘urtasi va qishloq xo‘jaligi korxonalari mol-mulkining davlat majburiy sug‘urtasi kabi va boshqa sug‘urtaga oid qonun hujjatlari “O‘zdavsug‘urta”ga majburiy sug‘urtani amalga oshirishga ustunlik bergan. Bozor iqtisodiyotiga o‘tish, erkin raqobatni talab qilishi va O‘zbekiston Respublikasida sekin astalik bilan Davlat sug‘urta tashkiloti o‘rnida yangi sug‘urta tashkilotlarini tuzish zaruriyati tug‘ilganligi sababli, 1993 yil 6 mayda tijorat sug‘urtasi amalga oshirilishiga, sug‘urta faoliyati davlat nazoratiga va milliy sug‘urta bozorida chet el sug‘urtalovchilarning faoliyat yuritishlariga huquqiy asos solgan hamda “O‘zdavsug‘urta”ning yakka hokimligini bartaraf etilishiga manba bo‘lib hizmat qilgan “Sug‘urta to‘g‘risida”gi qonun amalga kiritildi. Lekin, 1997 yilga qadar barcha nodavlat sug‘urta kompaniyalari xissasiga umumiy sug‘urta mukofotlari tushumining bir foizidan ham kam bo‘lgan ulush to‘g‘ri kelgan 5 . 4.O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasi qarori. O’zbekiston davlat sug’urta organlari tog’risida. O’zbekiston Respublikasi Hukumati qarorlari to’plami. – Т., 1992. 12-son, 40-modda. 5 Мирсaдыков М.А. Этапы реформирования страхового рынка республики как важнейшего элемента финансовой инфраструктуры страны. Ўзбекистон Республикаси банк ва молия тизимларида ислоҳотларни чуқурлаштириш муаммолари (Халқаро илмий-амалий конференция). – Т.: Молия, 2005. – С. 125. |
