6-mavzu : sug‘urta bozori va uni davlat tomonidan tartibga solish reja

Sug’urtalovchilar uyushmasi - sug’urta faoliyatini muvofiqlashtirish, 
uyushma a’zolarining manfaatini davlatning qonun chiqaruvchi va ijroiya organlari 
oldida himoya etish hamda mahalliy sug’urta kompaniyalari va xorijiy sug’urta 
kompaniyalari o’rtasida o’zaro foydali aloqalarni o’rnatish maqsadida tashkil 
etiladigan sug’urta kompaniyalarining uyushmasi.
O’zbekistonda sug’urtalovchilar uyushmasi
1
 
№ Kompaniya nomlari 
Huquqiy tashkiliy 
shakl 
1 
O'zbekiston sug'urta bozori professional 
ishtirokchilari uyushmasi 
Mas'uliyati cheklangan 
jamiyat 
4. Sug‘urta tashkilotlarining faoliyati boshqa turdagi xujalik
sub’ektlari faoliyatidan keskin farq qiladi. Chunki, ular ishlab chiqarish 
uzluksizligini ta’minlashda va sug‘urta hodisalari ro‘y berganda etkazilgan zararni 
qoplash uchun xizmat qiladilar. Bu holat, sug‘urtachilar zimmasiga alohida 
mas’uliyat yuklaydi va shuning uchun, ular davlat tomonidan nazorat ostiga 
olinmog‘i zarurdir.
Sug‘urta faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish shakllari. Sugurta 
faoliyatini davlat tomonidan nazoratga olishni shartli ravishda uchga bulish 
mumkin. 
Xorijiy mamlakatlar tajribasining ko‘rsatishicha, iqtisodiy jihatdan rivojlangan 
mamlakatlarning barchasida sug‘urta bozori davlatning vakolatli idoralari 
tomonidan tartibga solib boriladi. 
Masalan, Buyuk britaniyada sug‘urta ishini Savdo va sanoat departamenti, 
Yaponiyada Moliya vazirligining sug‘urta bulimi, AQSHda esa maxsus sug‘urta
komissariatlari nazorat qilib boradi. Davlat, bunday nazorat ishini olib borar ekan, 
avvalo, mamlakatning sug‘urta sohasiga taalluqli qonunlariga hamda boshqa 
me’yoriy hujjatlariga asoslanadi. Sug‘urta va qayta sug‘urtalash kompaniyalari, 
sug‘urtaga ixtisoslashgan vositachilar davlat sug‘urta nazoratining ob’ektlari 
hisoblanadi. 
5. Sug‘urta bozorini davlat tomonidan tartibga solish turli shakllarda, xususan, 
maxsus qonunlar qabul qilish, soliq solish, alohida hukumat qarorlari bilan majburiy 
sug‘urtalashni joriy qilish va vakolatli sug‘urta nazorati xizmatini tashkil etish yo‘li 
bilan amalga oshiriladi. 
Sug‘urta bilan shug‘ullanuvchi tashkilotlarga litsenziyalar (ruxsatnomalar) 
berish sug‘urta nazorati xizmatining eng asosiy vazifalaridan biridir. Litsenziya 
(ruxsatnoma) berish jarayonida sug‘urta nazorati sug‘urtachining bo‘lajak 
faoliyatini dastlabki tekshiruvdan o‘tkazadi. Ya’ni, nizom jamg‘armasi va o‘z 
1
UzReport axborot agentligining http//www.uzreport.uz internet sahifasi ma’lumolari asosida muallif tomonidan 
tayyorlandi. 

---

mablag‘larining holati hamda bu mablag‘larning tashkilot zimmasidagi 
majburiyatlariga o‘zaro munosabati ko‘rib chiqiladi. Sug‘urta faoliyatiga litsenziya 
(ruxsatnoma) berishning zaruriyati sug‘urtaning o‘z mohiyatidan kelib chiqishini 
unutmaslik kerak. Chunki, sug‘urta tashkiloti sug‘urta hodisasi yuz bergan vaqtda 
sug‘urtalanuvchiga shartnomada ko‘rsatilgan mablag‘ni o‘z vaqtida to‘lashi lozim. 
Sug‘urta faoliyatini nazorat qiluvchi organning bu boradagi ishlari nafaqat 
sug‘urtalanuvchilar manfaatiga mos tushadi, balki butun davlatning manfaatlari 
yo‘lida ham xizmat qiladi. 
E’tirof etish lozimki, bugungi kunda mamlakatda sug‘urta faoliyati bilan 
shug‘ullanish uchun litsenziya (ruxsatnoma) berish tartibi ishlab chiqilgan. Sug‘urta 
tashkilotiga beriladigan litsenziya (ruxsatnoma) sug‘urtalashning har bir turi yoki 
bir-biriga yaqin bo‘lgan sug‘urta turlari guruhlari uchun beriladi. CHunki, ba’zi 
sug‘urta turlari bo‘yicha operatsiyani amalga oshirish sug‘urtalovchida etarli 
darajada moliyaviy mablag‘lar bo‘lishini talab etadi. Bundan tashqari, sug‘urta 
kompaniyasi ishlab chiqqan biznes-rejada sug‘urta tarifi stavkalarini to‘g‘ri 
hisoblanishiga alohida e’tiborni qaratish zarur. Negaki, noto‘g‘ri hisob-kitob 
qilingan tarif, pirovard natijada, sug‘urta tashkilotini moliyaviy barqarorliksizga 
yoki to‘lov qobiliyatini yomonlashuviga olib keladi. Nazarimizda, faqat sug‘urta 
kompaniyalarini emas, balki, qayta sug‘urtalashga ixtisoslashgan tashkilotlar va 
vositachilik idoralarini ham faoliyatini litsenziyalashni kiritilishi katta ahamiyatga 
ega bo‘ldi.